Вопрос літурґічных книг про Русинів

(Выступ на научнім семінарї "Хрістіаньскы церьквы выходного обряду і формованя народной ідентічности карпатьскых Русинів", Пряшів,
5. новембра 2009)

Говорити на тему Літурґічны книгы про Русинів, їх запроваджіня і хоснованя в богослужінях Восточной церькви і перспектівы до будучности на научній конференції, є про мене честь. Но зарівно із тым потрібно повісти, же то тема шырока і не дасть ся обяснити наповно в єднім рефератї. Спробую ту холем накреслити головны часткы, якы ся дотуляють літурґічного жывота ґрекокатоликів Русинів на Словеньску, точнїше, в Пряшівскім архієпіскопстві. Скорше як зачну аналізовати высше спомянуту тему, хотїв бы-м припомянути, же в інтересах обєктівности мав бы ту брати участь і хтось із представителїв Літурґічной комісії, яка дїє в рамках архієпіскопства, і тот повіренець мав бы інформовати о тім, як комісія помагать рїшати літурґічны (богослужебны) потребы народностных меншын в нашім архієпіскопстві і метрополії, міджі нима і русиньской. То значіть, як помагать 33 469 вірникам ґрекокатоликам, котры ся в послїднїм списованю людей приголосили офіціално к русиньскій народности і довєдна 55 тісяч людём із материньскым русиньскым языком на Словеньску.

Прошто то припоминам? Зато, жебы і незаінтересованый чоловік порозумів, же перетолкованя літурґічного або богослужебного тексту – то лем перша частка цілого процесу схвалёваня і запроваджіня ёго до пасторачной практікы. Треба повісти і тото, же-м быв од початку при перекладах (тогды до некодіфікованого русиньского языка од року 1985), быв єм од року 1999 і членом Літурґічной комісії, тогды Пряшівского єпіскопства, же 6. 2. 2004 єм жадав тогды выменованого єпархом Яном Бабяком вікаря про Русинів, василіяна о. Павла Галька, жебы ся дожадовав створїня Секції про Русинів при Літурґічній комісії (з 12 членів ЛК 11 голосовало за створїня такой секції. То было першый раз в історії нашого єпіскопства, же в рамках Літурґічной комісії была створена русиньска секція! Хоць вікарь про Русинів мав таку компетенцію од єпархы, зафіксовану декретом – дозерати на переклады до русиньского языка, передкладати їх на схвалїня Владыкови.., но в процесї перекладів і предкладаня на схвалїня вікарь быв од початку пасівным. В р. 2004 офіціално русиньска секція, яка робила в зложіню о. Франтїшек Крайняк, о. Мартін Костілник і о. Ярослав Поповець, перекладала до кодіфікованого русиньского языка найпотрібнїшы тексты допереду становлены проґрамом і предкладала їх літурґічній комісії і Владыкови, жебы были засланы на схвалїня Восточній конґреґації до Рима. Секція в такім зложіню робила до кінця р. 2006.

далe

Мґр. о. Ярослав ПОПОВЕЦЬ, председа Общества св. Йоана Крестителя

Полеміка на церьковну тему

Пан Mихал Бурцін із Гуменного, видить ся, отворив дость чутливу міджі Русинами тему – конфесія Русинів (Русины-Словаци, хто суть тоты люде? НН ч. 29 – 30/2009). На ёго матеріал зареаґовав Николай Шкурла з Ладомировой: Нашы предкы были православны (НН ч. 35 – 36/2009), а на нёго пришла далша рекація, а то од о. Ярослава Поповця з Чірча: Ту не йде о деревяны церькви (НН ч. 37 – 38/2009). Теперь ку даній темі хочу і я додати пару речінь.

Автор матеріалу – Николай Шкурла ся поставив до ролї тлумачника „реалной правды“ о конфесії Русинів. Ёго матеріал є в многім скресленый, неточный, зато го не мож поважовати за вірогодный. Пан Шкурла ся докінця не снажить быти ани обєктівным. Такой на зачатку він не поважує за потребне увести, же Русины ани в минулости не были лем православны, але были і ґрекокатоликами, так як суть і днесь. Дале пан Шкурла полемізує зо словами пана Бурціна, на матеріал котрого зареаґов і котрый пише о тім, же цісарёвна Марія Терезія прияла вызнамны реформы про Русинів. З поглядом пана Бурціна бы єм сугласив, бо Марія Терезія, так як і Йозеф ІІ. зробив тыж многы позітівны реформы в країнї, хоць в дакотрых пунктах были главно реформы єй сына про ґрекокатоликів і про православных оклїщуючі. Пан Шкурла видить „ліквідацію православія“ і в тім, же ся могли будовати лем деревяны церькви, зато, як пише, маме в русиньскых селах на северовыходї Словакії много деревяных храмів, а на словацькых їх скоро нїт. Пан Шкурла але забыв підкреслити, же тоты деревяны церьковкы збудовали нашы русиньскы предкове – ґрекокатолици. І скоро вшыткы з них належать Ґрекокатолицькій церькви. Пару деревяных церьквей ся заховало і в словацькых селах ці містах.

далe

Валентін ЛУЦАК, Кошіцї, 18.11.2009

В папскій булї суть кламства?!

День 30. януара 2008 ся золотыма буквами записав до історії словацькой ґрекокатолицькой церькви sui iuris: папа Бенедікт ХVI.  єй посилнив на укор стародавной кіріло-мефодьской русиньской церькви sui iuris і установив папскыма булами:

Пряшівску ґрекокатолицьку митрополію,

Кошіцьку ґрекокатолицьку єпархію,

Братїславску ґрекокатолицьку єпархію.

А Русины на Словакії зась обышли напорожнё: не дістали од папы Бенедікта ХVI. свого єпіскопа...

Ёго Ексцеленція мирополита новоустановленой Пряшівской ґрекокатолицькой мирополії словацькой церькви sui iuris, єзуіта-владыка, ТгДр. Ян Бабяк, ПгД., зробив про історію своёй церькви велике дїло: опубліковав вшыткы установчі папскы булы в книзї „Schematizmus Prešovskej gréckokatolíckej metropolie 2008“ (Prešov, 2008, с. 18-42).

далe

www.geocities.com/timkovic/   jvtosbm@yahoo.com

Выбрали нового секретаря Конґреґації про выходны церькви

Став ся ним ректор Папского выходного інштітуту, словеньскый єзуіта Кіріл Василь. Вырїшыв о тім 7. мая 2009 Святый Отець, котрый го сучасно повышыв до функції архієпіскопа тітуларного центра в Толемаідї в Лібії.

Архієпіскоп Кіріл Василь, СІ, ся народив 10. апріля 1965 в Кошіцях. По скінчіню ґімназії в Кошіцях основну теолоґічну освіту здобыв на Римокатолицькій кіріломефодьскій богословскій факултї в Братїславі у роках 1982 – 1987. Высвяченый за священика быв 14. юна 1987 у Пряшові кріжевацькым єпіскопом Монс. Славоміром Мікловшом. В авґустї 1987 Монс. К. Василь еміґровав до Італії, в р. 1989 здобыв ліценціат на Правницькій факултї Папского выходного інштітуту в Римі, де продовжовав у докторандьскім штудію, але в октобрї 1990 штудії перерушыв і вступив до новіціату Сполочности Ісусовой (СІ) у таліаньскім Янові. По навернутю до Рима в р. 1992 продовжовав штудії а в децембрї 1994 здобыв докторат із канонічного права на споминанім інштітутї. В р. 1997 ся габілітовав на Теолоґічній факултї Палацького універзіты в Оломоуцу. Од р. 1995 зачав учіти церьковне право в Теолоґічнім інштітутї св. Алойза в Братїславі. В р. 1997 на Папскій Ґреґоровій універзітї здобыв діплом із церьковной юрісдікції. В р. 2000 Монс. К. Василь ся став деканом Факулты выходного церьковного права у Папскім выходнім інштітутї в Римі а в тім самім роцї быв выменованый за конзултора Конґреґації про выходну церьков, в р. 2002 за конзултора Конґреґації про науку віры а в р. 2003 за конзултора Папской рады про старостливость о еміґрантів і путуючіх. В р. 2007 Монс. К. Василь ся став ректором Папского выходного інштітуту в Римі.

В сучасности є зарівно професором на Папскій Ґреґоровій універзітї в Римі і на Теолоґічній факултї Тырнавской універзіты в Братїславі. Є автором многых публікацій і статей, довгорічным сполупрацовником словеньской редакції ватіканьского радіа.

П. К., мол.

MONASTYR KRASNYJ BROD

Archieparchialnyj odpust - Sošestvije

Sv. Ducha 6. - 7. juna 2009

Subota 6. juna 2009    Fatimska

14.00    Perenesiňa Ikony Presv. Bohorodici

15.30    Moleben ku Presv. Bohorodici

16.00    Posvjačiňa vody

16.30    Večurňa z litijov

17.00     Ružanec

18.00    Služba Boža, Agape

20.00    Akafist ku Sv. Duchu

21.00    Povečerije, molitva Psalmiv

Neďiľa  7. juna 2009

  8.00     Utreňa

  9.00     Moleben ku Presv. Bohorodici

10.00    Posvjacka Monastyrskoj Cerkvi

10.30    Archijerejska Služba Boža, mirovaňa…

             Vladyka Ján Babjak SJ prešovskyj archiepiskop a metropolita

о. Франтїшек Данцак – знамый кубеколоґ

(Роздумованя при ёго 70-цї)

З історії добрї знаєме, же священици все стояли на челї културного процесу, были нелем душпастырями, але і докторами, учітелями, адвокатами, господарями, а часто прозаіками, поетами, драматурґами, філозофами (А. Духновіч, А. Павловіч, Ю. Ставровскый-Попрадов, Е. Кубек). Жыли вєдно з народом і про народ. І днеська ся найдуть такы жертовны духовны дїятелї, якы роблять, повіджене словами політіка В. Черчіла, ай тогды, кідь іншы ся забавляють. Суть щастливы, кідь можуть быти ужыточныма і чінити добро. К такым належить о. Франтїшек Данцак, знамый про нашу русиньску громаду тым, же ся жыво інтересує културно-освітныма снагами Русинів, є членом Сполку русиньскых писателїв, членом Світовой академії русиньской културы, Русиньского културно-освітного общества А. Духновіча в Пряшові. Ай кідь сам походить із словацького (шарішского) села, Русины му приросли к сердцю. Зріс ся з нима як духовна особность, і они ся стали дїлом ёго сердця. Тыма днями він славить 70 років од свого узрітя Божого світа.

Народив ся о. Франтїшек Данцак 9. фебруара 1939 року у Варганёвцях, окрес Пряшів. По скінчіню основной і середнёй школы у Варганёвцях, Шарішскых Богдановцях і Пряшові, выштудовав Православну богословску факулту в Пряшові (1956 – 1960). В р.1964 ся оженив з Маріёв Петрушовов з Андріёвой, з котров мав двох сынів – Любоміра і Владиміра. В тім же роцї быв высвяченый в Андріёвій. Быв выменованый за духовного справцю села Грабске, адмініструє парохію в Снакові (вшытко Бардеёвскый окрес).  У 1968 пo лeґалізації ґрeкoкатoлиць-кoй цeрькви і він ся ку нїй вeрнув. Од р. 1977 аж до одходу на пензію до 30. юна 2003 року є справцём парохії Кружлёв (тыж окр. Бардеёв). Од 1. юла 2003 р. жыє в Бардеёвскій Новій Всї. Од 1. септембра 2008 по пятёх роках „одпочіваня“ го пряшівскый архієпіскоп і митрополита Монс. ТгДр. Ян Бабяк, СІ, выменовав за віцеканцеларя Пряшівской ґрекокатолицькой митрополії.

далe

Марія МАЛЬЦОВСКА, 28.1.2009

О акції, де не было чути русиньске слово

8. новембра 2008 року єм быв як член катедралного хору св. Іоанна Хрестителя в Пряшові на ославах 15. річніцї высвячіня Ґрекокатолицькой церькви Матери неперестанной помочі в Старій Любовни. Окрем хору з Пряшова были там і хоры з Михаловець, Вранова над Топлёв і хор із Старой Любовнї. Акція была в просторах з архітекточного боку інтересно ладженого храму і дасть ся повісти, же была приготовлена на добрій орґанізачній уровни. Позітівно треба оцінити тото, же вшыткы хоры выступили з репертоаром в старославяньскім языку. Крітічно але треба повісти, же в центрї русиньского реґіону, за котрый Стару Любовню і єй околиты села поважуєме, не прозвучало ани єдно слово по русиньскы.(!) Єм пересвідченый, же векшына вірників суть Русины, а зато їх парох о. Пацак як і модераторка проґраму могли холем дашто повісти по русиньскы. Мінімално отворити акцію і представити хоры. Так уж то є, од священиків-Словаків або протирусиньской орьєнтації тяжко дашто таке чекати. А іщі все є платне тото, же векшына Русинів ся ганьбить на свій материньскый русиньскый язык і терпить чувством меншецінности, кідь має публічно выступити по русиньскы.

Є то блудный круг, а кідь ся нам не подарить з нёго выйти, так тяжко досягнеме возроджіня Русинів у пожадованій мірї. А списованя людей уж є перед дверями. Є то вызва і про містну орґанізацію Русиньской оброды в Старій Любовнї.    

Др. Петро КРАЙНЯК, Пряшів, 26.12.2008

Хор iз Руського Керестура побывав у Пряшові

Міджі співацькыма хорами, котры выступили на ХVІІ. річнику Міджінародного фестівалу духовной піснї візантьского обряду, 29. новембра 2008 р. в пряшівскім ґрекоактолицькім храмі св. Іоанна Хрестителя быв ай хор Дому културы з Руського Керестура з Войводины (Сербія). Хор під веджінём  діріґенткы Лідії Пашовой ся запрезентовав высокоякостным проґрамом. В ёго репертуарї было 12 пісень по старославяньскы, за што быв оціненым довгыма аплавзами публікы. В каждім припадї ёго участь была збогачінём главного суботнёго концерту.

Нашы приятелї почас пербываня в Пряшові навщівили ай кріпту під катедралным храмом і поклонили ся памятцї русиньского народного будителя Александра Духновіча при ёго гробі, де  заспівали вєдно із священиками Вічную память. Коротко абсолвовали і навщіву в Музею русиньской културы в Пряшові (треба чімскоріше консолідовати выставу експонатів музею і інформачны панелы так, як сі то народностный музей Русинів заслужить – позн. автора).

В недїлю, 30. новембра 2008, хор з Руського Керестура выступив  на св. літурґії в катедралнім храмі. Службу Божу одправляли керестурьскый парох о. Малацко і о. Рац. Шкода, ще євангелії і апостолы не были прочітаны у войводиньскім русиньскім языку. Вірници тыж чекали, же ся їм о. Малацко приговорить в проповіди або по Службі Божій. Не стало ся. В пряшівскій катедралї є то так, же вшытко, што „пахне“ русинством, є утисковане, а робить ся вшытко про то, абы Русины не мали шансу ся презентовати. На роздїл од церьковного жывота в Руськім Керестурї, де ся не роблять вірникам такы перешкоды, як в Пряшові, а де церьков підпорує розвой їх културы і языка. Русины в Руськім Керестурї ся тримають свого, за што їм належить велике узнаня і похвала, а так істо Господу Богу, же їм в тім дїлї помагать.

На конець перебываня хору з Руського Керестура в Пряшові приготивли членове пряшівского катедралного хору св. Іоанна Хрестителя своїм приятелям із „долной землї“ гостину, вєдно ся побавили, поспівали, лїпше ся спознали. Володимир Малацко, директор Дому културы в Руськім Керестурї, подаровав диріґентцї пряшівского хору Валерії Гріцововій образ церькви у Водицї, котра є путницькым центром  Русинів-ґрекокатоликів у Войводинї. Прекраснов піснёв Руснака ся презентовав із своїм неповторным голосом знамый співак з Руського Керестура – Михал Бодянець. При ёго співі многы люде мали слызы у очах. Розговоры з членами хору з Руського Керестура потвердили, же їх націоналне усвідомлїня може быти про Русинів на Словакії прикладом і доказом того, же народ, котрый сі цінить і утримує свій материньскый язык, не загыне, ани ся не мусить бояти за свою екзістенцію і ганьбити ся при гробах своїх предків.

Др. Петро КРАЙНЯК, Пряшів, 26.12.2008

 Почливый спомин на  Василя Кочембу

 (10 років од смерти поета, 23. 9. 1937 – 23. 12. 1998)

23. децембра 2008 року минать 10 років од смерти священика, поета о. Василя Кочембу,  родака з Великого Липника Старолюбовняньского окресу, якый ся до свідмости чітателїв записав і як редактор, публіціст, а главо як поет. Свої поетічны творы публіковав по словеньскы в Любовняньскых новинах, в Слові, Благовістнику, в Календарю про ґрекокатоликів часто під псевдонімом Лацо Дунаєцькый. Выходили му ай в перекладї на україньскый язык в Новім жыттю, Дружно вперед, в Дуклї. Став ся знамым выходом поетічной збіркы З неба і землї, яка вышла по українськы  у 1997 роцї у Словеньскім педаґоґічнім выдавательстві, в одділїню україньской літературы в Пряшові на 120 сторонках. Зодповідным редактором быв знамый україньскый поет,

родак з Кієва Віталій Конопелець. Є ту передусловіє, же стишкы В. Кочембы перепоетізовав до україньского языка із словацького якраз він, і хоць в книжцї таку інформацію не находиме. В тім самім роцї выходить збірка по словацькы під назвов „Zo Zeme i z neba неба“, (96 стор.) а то у выдавательстві Міхала Вашка в Пряшові, де ся пише, же стишкы перетлумачів з україньского до словацького якраз автор.    

З нагоды 10 років од смерти священика і поета в тых днёх вышла книжка Франтїшка Данцака i Монікы Танчаковой „Vaiľ Kočemba. Kňaz, básnik, redaktor, publicista“ у выдавательстві Петра в Пряшові. Зоставитель Франтїшек Данцак єй выдав властным накладом. О ПаедДр, Ф. Данцакови, днесь віцеканцеларови Ґрекокатолицькой єпіскопской канцеларії в Пряшові, є знаме, же обявлять забытых авторів, дає до обігу новы факты з їх жывота і творчости. Є то знамый кубеколок, автор сценаря відеонагравкы о Емілови Кубекови (2008). Він выдав книжку і о поетови Емілови Корбови, а днесь є то Василь Кочемба, ёго приятель з молодости, якому выданём книжкы присвячує свій почливый спомин на Русина з Великого Липника. Поет собі желав, жебы быв похованый під липами коло церькви св. архангела Михаіла у Валикім Липнику. І кідь писав по словацькы, а то чувственно о своїм роднім краю, вышли му творы, в якых глядать свою націоналну тварь, зістає про нас Русином, о чім свідчіть ёго коріня, ёго одношіня ку русиньскым традіціям, фолклору (Ф. Данцак споминать на „тіпічну русиньску свадьбу“ поета з Аннов Гребіковов в Якубянах 5. фебруара 1959 року).

Споминана книжочка не є росягла, лем 54 сторінкы, але є набита інформаціями і чітатель має такой перед очіма жывот і творбу Василя Кочембы, ёго душпастырьску роботу в такых русиньскых селах, як: Чабалївцї, , Удоль, Остурня, Тихый Потік, Сулин, Грабівчік  і іншы. Ф. Данцак описує родне село поета Великый Липник, заставлює ся на дїтстві і ёго штуденьскых роках, занимать ся душпастырьсков і літературнов роботов, а наконець споминать смерть і погріб. Другу часть книжкы творять спомины редакторкы, поеткы Монікы Танчаковой на отця Василя, з якым єй повязовало довгорічне приятельство як поетів, але і як формователїв змаганя Поетічна Любовня, де о. Кочемба аж до своёй кончіны быв председом пороты. Дале зоставователь подає выберову бібліоґрафію робот Василя Кочембы а выносить на сітло іщі ёго неопублікованы творы (Аве Марія, Дунаєць мій, Моніцї Танчаковій, поетцї ку народенинам). Публікація доповнена  фотоґрафіями і пейзажами родного краю поета.

М. МАЛЬЦОВСКА, 26.12.2008

Спомин на Йозефа Міжічка

В селї Окружна, окрес Пряшів, 4. октобра 2008 ся одправляла літурґія у звязи з 90. роковинами смерти ґрекокатолицького священика Йозефа Міжічка (1847 – 1918), професора теолоґії, каноніка-вельпрепошта Пряшівской капітулы, папского прелата і ґенералного вікаря Пряшівского ґрекокатолицького єпіскопства. Святочну літурґію служыв і проповідав ґенералный вікарь Пряшівского архієпіскопства Марцел Мойзеш. Вєдно з ним служыли Службу Божу ай далшы штирёми священици, міджі котрыма были ай нашы русиньскы отцёве духовны – Ярослав Поповець з Чірча і Франтїшек Крайняк з Камюнкы, котрый є правнуком Йозефа Міжічка. Почас Службы Божой співав катедралный хор святого Яна Хрестителя з Пряшова. На кінцї свята была одкрыта памятна табла Йозефови Міжічкови на стїнї парохіалной церькви святого Михаіла Архангела з р. 1788. Таблу святочно одкрыв староста села Окружна Інж. Павол Сучко і о. Франтїшек Крайняк а посятив єй ґенералный вікарь Марцел Мойзеш. На святочнім актї на сільскім урядї поздравив притомных председа Русиньского културно-освітного общества Александра Духновіча і председа Руського клубу – 1923 Мґр. Гавриіл Бескид.

• На літурґічній славности і одкрытю памятной таблы Й. Міжічковы 4. октобра 2008, окрем іншых, взяли участь: (злїва) староста села П. Сучко, ґенералный вікарь М. Мойзеш, близка родина, председа Русиньского културно-освітного общества А. Духновіча Г. Бескид і председа Містной орґанізації Русиньской оброды у Пряшові Ф. Віцо.

Йозеф Міжічко ся народив 7. януара 1847 в селї Окружна (даколи Керештвей) в родинї Андрія Міжічка і Марії, родженой Сучковой. Штудовав на мадярьскій кралёвскій ґімназії в Пряшові, теолоґічны штудії зачав в Ужгородї, пізнїше штудовав у Тырнаві і Відню. Перед высвячінём ся оженив з Ірмов Мигалічовов в Окружній, дївков містного священика Яна Мигаліча. Быв высвяченый 26. новембра 1873 в катедралнім храмі в Пряшові. Служыв в русиньскім реґіонї, в селах Торискы, Камюнка, Якубяны, Порубка при Гуменнім і Собош в окресї Свідник. В р. 1889 ся стає священиком у своїм роднім селї Окружна в Шаріській жупі. В Собоші му як 34-річна умерла жена Ірма, як 16-річна дївка Ірма а пізнїше сын-матурант Николай. Зіставать сам з єдиным сыном Евґеном, котрый в р. 1902 быв высвяченый за священика і служыв на фарї Градиско аж до своёй смерти, а як декан у Варганёвцях (1905 – 1942). Йозеф Міжічко все штудовав. В р. 1887 зробив екзамены на ґімназіалного професора реліґії, знав по русиньскы, по мадярьскы, по нїмецькы, по латиньскы, по руськы і по ґрецькы. В р. 1895 го владыка Ян Валій меновав за декана Пряшівского деканату. Тот істый єпіскоп го в р. 1897 кличе навсе до Пряшова, де ся стає професором доґматічной теолоґії, шпірітуалом в теолоґічній семінарії і конзісторіалным радцём. В р. 1902 ся ставать членом Пряшівской капітулы. Є выменованый цісарём Франтїшком Йозефом І. за молодшого каноника а поступно здобывать вшыткы канонічны ступнї. По смерти каноника Юрая Репашія ся в р. 1915 стає ёго наступцём як вельпрепошт Пряшівской капітулы. В тім часї має функцію ґенералного вікаря Пряшівской єпархії, о чім ся ай пише в листинї папы Бенедікта ХV., котров менує Йозефа Міжічка за папского прелата. Кідьже быв вдовцём, по смерти єпіскопа Валія в р. 1911 ся ёго мено споминало міджі кандідатами на єпіскопа, котрым наконець ся став Штефан Новак.

Йозеф Міжічко умер 8. октобра 1918 у Пряшові як 72-річный. Погріб одправляв 10. октобра в катедралнім храмі св. Яна Хрестителя в Пряшові за участи великого множества священиків, монахів, церьковных і світьскых функціонарїв і віруючіх єпіскоп Штефан Новак. Тїлесны остаткы были уложены на цінтерю в Пряшові, де ся доднесь находить ёго гріб із камяным памятником.

Др. Петро КРАЙНЯК, Пряшів,  фоткы Мґр. П. Крайняк, 11.11.2008

Перша новоєрейска свята Служба Божа

•  Отець духовный Маріан Медвідь із Міджілаборець прияв священство із рук владыкы Мілана Хаутура на Українї 28. aвґуста 2008 в Мукачові на праздник Успенія, а то в церькви, котра є присвячена Успенію Пресвятой Богородіцї.

Отець духовный Маріан Медвідь із Міджілаборець быв высланый із Кошіцького екзархату на Україну, де 9 років служыв як архідіакон. Священство прияв із рук владыкы Мілана Хаутура на Українї 28. aвґуста 2008 в Мукачові на праздник Успенія, а то в церькви, котра є присвячена Успенію Пресвятой Богородіцї. На тім прекраснім святї брало участь много священиків з Україны, тыж о. Ян Блажко із Міджілаборець, понад 20 віруючіх із Словакії – з родины і близкых. Церьков была переповнена – зышло ся понад 1000 людей.

У Міджілабірцях славность ся зачала в недїлю 31. авґуста 2008 о 9-ій годинї. Процесія за співу хрістіаньскых пісень ішла містом аж на сідліско, де уж чекала родина а тыж священици з Україны: о. Мілан Береж, таёмник владыкы Мілана Шашіка – мукачевского єпіскопа, о. Ламжа і коло 15 вірників з Україны. Велика святочна Служба Божа ся зачала в 10-ій годинї в нашій Ґрекокатолицькій церькви св. Василія Великого у Міджілабірцях, котру вєдно з новоєреём Маріаном одправляли і ёго двоме братя священици Мірко і Павел і далшых 21 священиків. Отець духовный лабірьской парохії Ян Блажко го сердечно привітав. „Одтеперь, отче, Маріане, Господь Бог буде через твої рукы роздавати хлїб голодным, а твої ногы няй ся стануть Хрістовыма ногами, штобы ішли за Хрістом,“ повів він.

Проповідь мав брат о. Маріана – Павел. Была повна любви к своїй мамцї, котра по смерти свого мужа сама выховала шытирёх сынів, із котрых трёми прияли дорогу священицтва. „Є то про нас знак подякы за добру хрістіаньску выхову.“

Отець духовный Маріан є на Українї і секретарём двох єпіскопів. А то, вера, велика жертва про Господа Бога. Знаме, же кажду професію мож нагородити, але посланя священика не мать нагороду а прияти тоту жертву од Господа Бога значіть зречі ся світьского жывота і наслїдовати Хріста в чістотї і вірности аж до смерти. Кошіцькый єпіскоп Мілан Хаутур удїлив му тітул протоєрея з правом носити на своїх грудях Золотый хрест.

Святе причастя роздавав о. Маріан вєдно із своїма братами, священиками Мірком і Павлом. На кінцї святой літурґії сьме чули слова о. Франтїшка Крайняка, котрый в Міджілабірцях служыв 20 років і добрї познав родину Медвідёвых і їх уж помершого нянька, котрый быв рокы добрым, прикладным куратором.

Перше новоєрейске благословлїня о. Маріан дав своїй мамі, братови з родинов, братам-священикам, хрестным родічам, вшыткым священикам, сестрічкам, вшыткым вірникам. Не забыв на хворых і терплячіх. Наконець сьме вшыткы заспівали На многая і благая лїта.

Отче Маріане!

І мы, членове Общества св. Ружанця, у своїх молитвах на Вас не забудеме. Жычіме Вам вєдно з кураторь-скым збором і лабірьскыма вірниками много Божой помочі, штобы Вас наша небесна Мамка взяла під свій омофор, штобы сьте на Українї роздавали слова Євангелія і штобы Господь Бог Вам давав помічну руку. Просиме і о молитвы за нас, вірників Лабірщіны.

За вірників Лабірщіны, Анна ВЛАДЫКОВА,

членка Общества св. Ружанця, 11.11.2008

Быв зліквідованый єдиный ґрекокатолицькый центер русинства в Пряшові

Стачіть собі взяти до рук вшыткы чісла Народных новинок за послїднїх вісем років (2000 – 2008) а в них ся одзеркалює і судьба єдиного русиньского ґрекокатолицького духовного центра в Пряшові – василіаньского монастыря. Од року 2000 аж до авґуста 2008 у василіаньскім монастырю на Ваяньского уліцї ч. 31 в Пряшові актівно дїіяли двоме родны братове – о. Йосафат Владимір Тімковіч, ЧСВВ (1964) і о. Ґоразд Андрій Тімковіч, ЧССВ (1959).

Вісем років дїятельства василіанів-Русинів, отцїв Тімковічовых у Пряшові мож роздїлити на дві етапы:

1. рокы 2000 – 2003 – тзв. золота ера дїятельства, і

2. рокы 2003 – 2008 – обрана перед атаками неприятелїв Русинів, морално підкріплёваных єзуітом, архієпіскопом-митрополитом Яном Бабяком.

Такой по своїм приходї до Пряшова отцї Тімковічовы зачали актівно робити з русиньсков, главно высокошкольсков і середнёшкольсков, молодежов, котра ся реґуларно каждый тыждень сходила до василіаньского монастыря нелем на старославяньскы Службы Божы з чітанём євангелій і апостолів у кодіфікованім русиньскім языку, але і на русиньскы проповідї, і на стрїчі і діскузії на різны темы під веджінём спершу о. Йосафата В. Тімковіча, ЧССВ (в роках 2000 – 2001) а пізнїше – о. Ґоразда А. Тімковіча, ЧССВ (в роках 2001 – 2003). Русиньска молодеж тоты стрїчі назвала Кругом св. Василія Великого і до того кругу 15 – 30 молодых людей приходило раз за тыждень (найчастїше в середу).

далe

Александер ЗОЗУЛЯК, 6.10.2008

Юбілей катедралного хору св. Іоана Хрестителя

1. септембра 2008 Ґрекокатолицькый катедралный хор св. Іоана Хрестителя у Пряшові ославив 40 років од свого взнику.

● Юбілуючій Ґрекокатолицькый катедралный хор св. Іоана Хрестителя у Пряшові зо своёв сучаснов діріґентков Валеріёв Гріцововов і бывшым деканом пряшівской парохії – Ґабріелом Секелём.

В роцї 1968 по обновлїню Ґрекокатолицькой церькви в Чеськословеньску была під веджінём днесь уж небогого Ґабріела Мірошая обновлена робота того храмового хору, котрого дїятельство в р. 1950 ся насилу скінчіло. Новый катедралный хор надвязав на богату історію хорового співу в пряшівскій катедралї, котра взникла в р. 1885. Выступлїня хору ся стали неоддїлнов частёв вшыткых вызнамных церьковных подїй пряшівской єпархії. Хор выступав на многых културных акціях нелем дома, але і за граніцями нашой републікы, де достойно репрезентовав нелем свою ґрекокатольцьку церьков, але і місто Пряшів, і Словеньско. Міджі ёго найвызнамнїшы презентації належыть ёго выступлїня вєдно з далшыма хорами Словеньска почас навщівы Святого Отця Яна Павла ІІ. в роцї 1991 в Марія Повчі у Мадярьску, а 2. юла 1995 почас історічной навщівы Святого Отця Яна Павла ІІ. у Пряшові. Даякый час хор діріґовав Франтїшек Шестак а в сучасности му діріґує Валерія Гріцовова. Минулого року ся хор запрезентовав компактным діском Спаси, мня, Боже мой, а теперь приправує далшый компактный діск із репертоаром рождественных коляд.

У суботу, 13. септембра 2008, буде к юбілею споминаного хору в катедралнім храмі у Пряшові архієрейска Служба Божа, котру буде одправляти архієпіс-коп пряшівскый і митрополита, Монс. Ян Бабяк, по котрій буде святочный концерт катедралного хору св. Іоана Хрестителя.

Др. Петро КРАЙНЯК,

фотка з архіву автора, 15.09.2008

Краснобрідьскый поліґлот – єромонах

Владимір І. Терлецькый (1808 – 1889)

• Єромонах і архімандріта Владимір І. Терлецькый із Чіну св. Василія Великого, доктор медицины і теолоґії, котрый знав мінімално 12 языків і в роках 1863 – 1972 дїяв у Краснобрiдьскім монастырю. Тоту фотоґрафію зробив Анатолій Кралицькый із Чабин.

Іполіт Терлецькый ся народив в 1808 роцї у Волиньскій ґубернії, в тогдышнїй Росії (днесь Україна – знав добрї по руськы і по українськы). В р. 1825 – 1830 штудовав у Відню медицину (знав по нїмецькы і латиньскы), пак продовжовав в штудіях у Кракові (знав добрї по польскы) і став ся доктором медицины. Часто путёвав по западній Европі. В роках 1836 – 1842 жыв у Паріжу у Франції (знав добрї по французькы). В р. 1842 быв высвяченый за священика. В роках 1842 – 1848 жыв у Римі, де штудовав теолоґію і досягнув там уж другый докторат – докторат з теолоґії (знав добрї по таліаньскы, церьковнославяньскы).

Як єдиный в історії выробив ґеніалный проєкт ґрекокатолицького патріархату в Австрійскім цісарьстві, якый бы застрішовав вшыткых ґрекокатоликів. В роках 1849 – 1855 жыв зась в Паріжу. В роках 1855 – 1857 перебывав в Антіохії і в Палестынї (знав добрї по ґрецькы і арабскы).

Духновіч і Терлецькый

В р. 1857 Терлецькый пришов на Підкарпатьску Русь і став ся великым приятелём каноника Александра Духновіча, під впливом котрого в тім самім роцї (1857, уж як 49-річный ґрекокатолицькый священик) вступив в Мукачові до василіаньского чіну (научів ся по русиньскы і мадярьскы). Духновіч сі барз добрї усвідомлёвав, яку вызнамну роль мали василіане в історії ґрекокатоликів, зато ся снажив к ним чім скорше привести і того выняткового інтелектуала по тім, як го лїпше спознав.

далe

 о. Йосафат В. ТІМКОВІЧ, ЧСВВ, 05.09.2008

o. Jozafát V. Timkovič, OSBM, o. Gorazd A. Timkovič, OSBM
Štefanikova ul. č. 11, Košice, 040 01, Slovensko
 

V Košiciach 3. augusta 2008

Vyhlásenie
k udalostiam z 2. augusta 2008 v Prešovskom baziliánskom monastyre, Vajanského ulica č. 31, Prešov

1.) Otcovia baziliáni Jozafát V. Timkovič a Gorazd A. Timkovič sa odvolali na pápeža rímskeho Benedikta XVI. v jednej a tej istej kauze celkovo päťkrát. Piate odvolanie adresované priamo pápežovi Benediktovi XVI. do Vatikánu odoslali 28. júna 2006. I napriek tomu, že pápež rímsky dal každému veriacemu právo priameho odvolania sa na jeho osobu (primát pápeža rímskeho v praxi podľa kánona 1059 §1 CCEO), ani na jedno z odvolaní otcov Timkovičovcov dodnes neodpovedal ani pápež rímsky Benedikt XVI. a ani nikto pápežom rímskym poverený…

2.) Okresný súd Prešov odpovedal v mene Slovenskej republiky otcom Timkovičovcom namiesto pápeža Benedikta XVI. na ich piate odvolanie z 28. júna 2006. V rozsudku z 23. januára 2008 (čj. 11C/23/2007 – 128-130) Okresný súd Prešov rozhodol namiesto pápeža rímskeho, že odvolanie Timkovičovcov na pápeža z 28. júna 2006 odvolaním nie je, ale je vraj len akýmsi trestným oznámením… Následne Okresný súd Prešov vyniesol rozsudok, ktorý nadobudol platnosť 14. júla 2008. Otcovia Timkovičovci sa o tom dozvedeli 1. augusta 2008. Podľa tohto právoplatného rozsudku v mene Slovenskej republiky, pred Slovenskou republikou prestali byť baziliánmi a v zmysle rozsudku boli povinní do troch dní od nadobudnutia platnosti rozsudku Prešovský baziliánsky monastyr opustiť.
Otcovia Timkovičovci tak aj urobili v sobotu, 2. augusta 2008, keď opustili Prešovský baziliánsky monastyr a odsťahovali sa do Košíc do domu, ktorý je vo vlastníctve ich rodného brata. Adresa: Štefanikova ulica č. 11, Košice, 040 01.

3.) Prečo sú vlastne otcovia Timkovičovci prenasledovaní?
Všetky dokumenty k problematike sú publikované v knihe: J.V. Timkovič, Rusíni na Slovensku v cirkevných dokumentoch, 1. diel, Užhorod, 2006, 638 strán. Táto kniha je k dispozícii širokej verejnosti vo všetkých vedeckých knižniciach na Slovensku a vo všetkých národných knižniciach na celom svete. Túto knihu vlastní vo svojej osobnej knižnici i pápež Benedikt XVI. a devätnásť pravoslávnych patriarchov (Konštantinopol, Alexandria, Antiochia, Jeruzalem, Rusko, Gruzínsko, Srbsko, Rumunsko, Bulharsko, Cyprus, Grécko, Albánsko, Poľsko, České zeme a Slovensko, Amerika, Sinaj, Fínsko, Japonsko a Ukrajina).
 

o. Jozafát V. Timkovič, OSBM	o. Gorazd A. Timkovič, OSBM

Na vedomie:
- pápež rímsky Benedikt XVI., Città del Vaticano, Taliansko.

Чом перестали ходити люде до Руськых Пеклян?

Як член Ґрекокатолицького катедралного хору св. Іоана Крестителя, быв  єм 13. юла 2008 року в Руськых Пеклянах на одпустовім святї на честь 120-річного юбілею народжіня благореченого єпіскопа-мученика Павла Петра Ґойдіча, ЧСВВ. Владыка Монс. Ян Бабяк у проповіди крітізовав малу участь вірників на тім одпустї і вызвав священиків, жебы ся задумали із своїма вірниками над прічінами упадку реліґіозности і неінтересу о церьковный жывот, котрый є евідентный в послїднїх роках в роднім селї єпіскопа Ґойдіча, в Руськых Пеклянах. Хочу к тым словам коротко высловити свою позіцію.

Беспохыбы, же ґрекокатолици сі вообще высоко цінять памятку єпіскопа Павла П. Ґойдіча. Окреме честують памятку єпіскопа Ґойдіча русиньскы вірници, а є про них святым уж од ёго смерти, а належить міджі найвекшы особности в історії Русинів на Словакії. Тоты факты бы мав мати на увазї єпіскоп Бабяк, а подля того орґанізовати одпусты в Руськых Пеклянах. Русины приходжали в першых роках до родного села єпіскопа Ґойдіча надхнено, а было їх много. Споминам сі, же на парковіску перед селом стояло ай 30 автобусів і множество авт з вірниками. Шкода, же в проповідях не было нїґда підкреслене, же єпіскоп Ґойдіч быв Русин і же обгаёвав інтересы своїх русиньскых вірників, проповідав по русиньскы і точно ся дотримовав старословяньского обряду. В Руськых Пеклянах ся літурґії зачали служыти по словеньскы. Простор на выступ не дістали русиньскы священици, акафіст к благореченому єпіскопови ся молив по словеньскы, просто вшытко ся одбывало в трендї словакізації выходного обряду. Не мож ся чудовати, же русиньскы вірници перестали ходити на одпуст до Руськых Пеклян, а множество ай  словеньскых путників упало.

Як было повіджене, памятка єпіскопа Ґойдіча ся буде славити од будучого року в Пряшові, в Катедралнім храмі св. Іоанна Крестителя, при мощах єпіскопа Ґойдіча, а чекать ся, же і участь буде векша. Тот істый проблем є і на одпустї на честь єпіскопа Василя Гопка в ёго роднім селї, в Грабскім. Прічіны суть тоты істы, як в припадї одпусту в Руськых Пеклянах. Было бы добрї, кібы владыка Ян Бабяк ся задумав над тыма прічінами „неінтересу“ вірників о реліґійный жывот і попробовав зробити направу при орґанізованю одпустів на честь нашых благореченых мучеників Павла і Василя. Русиньскы вірници бы му за то были наісто вдячны.

Др. Петро КРАЙНЯК, Пряшів, 12.08.2008

Высвячіня зреконштруованой церькви в Міролї

Захрана і обнова народных културных памяток – Дервяны церьквы під Дуклёв, незіскова орґанізація, на челї котрой стоїть Інж. Михал Кость з Ладомировой, на своє конто приписала далшый скарб духовного жывота нашых предків, а то зреконштруовану деревяну Церьков Покровы Пресвятой Богородіцї з Миролї у Свідницькім окресї, котра была посвячена 14. юна 2008. Така подїя ся одбыла за помочі ґрекокатолицькой церькви, парoxiї Гунківцї, філіалкы Мироля і села Мироля.

По встановлїню ктіторів (світьскых патронів) Реґіны Овесні-Страка і Яна Фіґеля, 1. 10. 2005 ся зачало, вдяка выразній фінанчній помочі, інтензівно робити на вымінї шындлёвой стрїхы, підмуровцї, рештаврованю пару ікон, порядків коло церькви, огороджіню і приступу к церькві. Як говорить Інж. Михал Кость, деревяны церькви выходного обряду суть про турістів маґнетом, главно про загранічных.

Церьква Покровы Пресвятой Богородіцї в Міролї є зарядом уж девятов народнов културнов памятков, де ся одбыло высвячіня обновленого храму в тім ре-
ґіонї.

Од року 1999 была зроблена рекон-штрукція народных културных памяток за высше 25 міліонів корун.       

-м- 12.08.2008

Представлїня русиньской народности
і ґрекокатолицькой церькви

• Участници міджінародной конференції у містї Сеч (Чесько), котры ту представили русиньску народность і ґрекокатолицьку церьков, якы суть нерозлучно звязаны. Злїва: автор статї, о. Валентин Луцак і о. Славомір Ґаллік.

В містї Сеч при Пардубіцях у Выходных Чехах, 100 кілометрів од Прагы, ся 23. – 27. апрїля 2008 зышло 350 хрістіаньскых воджатаїв харізматічных сполків з цілой Европы із 19 штатів. Стрїтили ся там на міджінародній конференції, котру зорґанізовала міджінародна католицька европска сїть „RALaY“, котра підпорує мір міджі хрістіанами – реєвангелізацію Европы, формованя простых лідрів-лаіків і мобілізацію молодежи про євангеліє і хрістіаньску службу. Дотеперь тоты конференції о хрістіаньскім вeджіню были в Белґії, Анґлії, Ґерманії, Голандії і Польщі.Моттом стрїчі были слова: „Жыти як люде надїї“. Найти змысел добы, приготовити ся на уроджай – приправити ся на другый приход Хріста. Говорило ся по анґліцькы з перекладами до чеського і словеньского языка. Главным лектором быв капучіньскый католицькый священик і проповідник папского дому П. Ранєро Санталамесса, як і віцепрезідент і директор орґанізації Місія про обнову Петер Гербек. Говорили о тім, як жыти так, жебы сьме были людми надїї. Отець Санталамесса повів: „Кідь сьме чісты, скромны, підпоруєме ласку, красу, вшытко, што Бог створив – і тїшыме ся з того, є то вызнаня Ісуса Хріста. Жыти у своїй вірї і вызнавати євангеліє, де жыєме.“ Писмо нам говорить – як жыти. Бо Отець хоче, жебы сьме з ним пановали вічно, стали ся ёго дїтми.

        далe

Павол ПЕТРИК, Кошіцї, 12.08.2008

Выступлїня хору в Енчу, ай кус біды Русинів у Мадярьску

17. мая 2008 року абсолвовав Пряшівскый катедралный хор св. Іоанна Хрестителя выступлїня в мадярьскім містї Енч. Хор там выступив  на основі позваня містной ґрекокатолицькой парохії, о. Діоніза Петрашовіча в сполупраці з орґанізаторами міджінародной научной конференції гералдіків, котра в тім часї была в Енчу. Як довгорічный член хору, і я быв на тій екскурзії, де окрем шумных зажытків мам ай неґатівну скусеность. Шумным зажытком было выступлїня хору на Службі Божій в храмі Святых праотцїв в Енчу, а тыж самотный концерт по святій літурґії, котрый быв приятый з великыма потлесками од вірників, якы пришли послухати піснї. Завітали сьме ай до села Белепо, недалеко Енчу, де быв у 1589 роцї выдрукованый першый переклад біблії по мадярьскы, котрого оріґінал є выставленый про  турістів у містнім романьскім костелї з 12. стороча. (Шкода, же ся на Словакії не дає така увага русиньскым перекладам святых книг. – позн. автора). Інтересно є, же малюнкы на плафонї костела, котры рештавраторы обновили, суть візантьского, выходного характеру.

Членове хору навщівили ай село Болдоґкевараля, де ся народив русиньскый народный будитель Др. Николай Бескид, з домінантов стародавного камяного замку над селом, котре заложыли шляхтічі з роду Арпадовых. Беспохыбы, теріторія Мадярьска была перед приходом старых Мадярів заселена славяньско-русиньскыма племенами, о чім свідчіть факт, же недалеко Енчу археолоґы нашли остаткы славяньской осады, котра мала назву одводжену од мена св. Димитрія.

Неґатівно єм прияв факт, же нашы ґрекокатолици, первістно Русины – не знають по русиньскы, а з поздравканём „Слава Ісусу Хрісту!“ ся там не стрїтиме. Силна мадярізація завинила ліквідацію Русинів, котрым зістала лем ґрекокатолицька віра і выходный обряд, в котрім як-так жыє одказ їх русиньскых предків. Нащастя, холем так! Під асімілацію Русинів у Мадярьску ся підписала ґрекокатолицька церьков, котрой представителї (напослїдку то быв єпіскоп Сілард Керестес), не підпоровали старославяньскый обряд в богослужіню ани русиньске усвідомлїня своїх вірників. (Думам, же зміна не настане ани по выменованю нового єпіскопа Петра Філіпа Кочіша, якый даякый час робив ай в римокатолицькій фарности. – позн. авт.). Зась ся ай на прикладї мадярьскых Русинів підтверджує правило, же без церькви, котра підпорує первістны русиньскы традіції і старославяньскый обряд, ся русинство не може розвивати а Русины як народ заникають. Подобна сітуація може настати і у нас, кідь ся не заставлять прословеньскы тенденції і аверзія к Русинам з боку церьковной єрархії в Пряшові. В Мадярьску бы мож было русинство захранити лем як ся змінить позіція церькви к Русинам, і кідь буде на тім робити і містна русиньска самосправа, а то нелем посередництвом фолклору і орґанізованя семінарів к вызнамным русиньскым будителям ці одкрываня памятных табел.

Няй Господь помагать мадярьскым ґрекокатолицькым парохіям і їх вірникам, котры даколи належали к Пряшівскому єпіскопству і під єпіскопа Ґойдіча, жебы їх дух русинства цалком не загынув а Русины в Мадярьску собі утримали штонайдовше свою русиньску ідентіту.

ЮДр. Петро КРАЙНЯК, Пряшів, 14.07.2008

Справедливый

В часї, кідь неолюдаци хочуть благословити арізатора єпіскопа Войташака, дістав найвысше чудже штатне вызнаменаня єпіскоп Ґойдіч

● Благореченый єпіскоп-мученик ґрекокатолицькой церькви – Павел Петро Ґойдіч в часї, кідь ся став єпіскопом Пряшівской єпархії, міджі своїма вірниками. Фотка з архіву Й. Тімковіча

Справедливый міджі народами. Тото оцінїня уж пару днїв патрить пряшівскому єпіскопови Павлови Петрови Ґойдічови, ЧСВВ. Тым му была дана не перша почливость. В роцї 2001 папа Ян Павел ІІ. го выгословив за благореченого. Міджі обидвома тітулами є великый роздїл. Кідь церьковне выголошіня підлїгать процесу канонічного права і вяже ся к чінам благореченого з боку віры, оцїнїня Справедливый міджі народами значіть захрану голых людьскых жывотів. Єпіскоп Ґойдіч ся так став нелем першым высокым церьковным годностарём на Словеньску з тым оцїнїнём, але правдоподобно го дістав вообще ак першый єпіскоп на світї.

УНІКАТ: „Тїшыть ня, же од отворїня нашой амбасады єм тот тітул передавав уж другый раз, теперь девятём Словакам (позн. НН: лїпше было повісти, же девятём зо Словеньска, не Словакам, бо П. П. Ґойдіч быв Русином, к чому ся цїлый жывот голосив!). В оцїнїню виджу посолство главно днесь, в часї, кідь ся дакотры намагають спохыбнити голокавст або ся з уст высокых церьковных представителїв озывають голосы о благобытї почас словеньского штату. Были то, навспак, барз тяжкы часы, главно про Жыдів, але дїятельство єпіскопа є о то позітівнїшым прикладом, же выступав проти тогдышнёму словеньскому режіму. Быв єдным із тых, котры не заперали очі,“ повів амбасадор штату Ізраіл в Словеньскій републіцї, Зеев Бокер.

Оцїнїня про людей нежыдівского походжіня, котры почас другой світовой войны рісковали жывот, жебы захранили Жыдів, удїлює Інштітут Яд Васгем. Доднесь ним было вызнаменаных 465 Словаків (позн. НН: наісто не вшыткы з тых были лем Словаци, благореченый Ґойдіч того є ясным прикладом), чім ся наша країна в перерахованю на єдного жытеля дістала міджі країны з найвекшым чіслом оцїненых. Міджі обычайныма людми, часто тыма найбіднїшыма, котры рісковали жывот про тых, якых одвергнув властный штат, фіґурує дакус контрастно праві єпіскоп Ґойдіч. Оцїнїня дістав як першый єпіскоп в історії.

далe

Русиньскый язык у конфесійных текстах

(Реферат на ІІІ. Міджінароднім конґресї русиньского языка 14. септембра 2007 в Кракові.)

Говорити на тему Русиньскый язык в конфесійных текстах є про мене велика честь, бо тота тема дотеперь резоновала веце в практічній пасторачній сферї церьковного жывота, як в науковых сферах научных конференцій ці конґресів.

● Найвыразнїша особность міджі русиньскыма священиками сучасности в Ґрекокатолицькій церькви у Словакії, парох у селї Камюнка, Старолюбовняньского окресу – о. ТгЛіц. Франтїшек Крайняк. Фотка: А. З.

Є то тема інтересна, шырока, но і комплікована, жадаюча собі много часу на пояснїня пасторачных і історічных фактів з нёв звязаных. Зато спробую коротко одкрыти холем фундамент даной проблематікы. Бо іде о то, жебы тоты церьковны переклады ся хосновали і в праксї.

Потреба русиньского языка в церьковных обрядах церьквей як ґрекокатолицькой, так і православной, є дїло нове. Но єм пересвідченый, же про народ, котрый хоче жыти і розвивати ся націонално і реліґійно і не пропадати внаслїдку асімілації, є то дїло неминуче.

Є то і дїло проблематічне, а то зато, бо скоро тісяч двасто років наш народ, як і остатнї славяньскы народы, хосновав у церькви язык старославяньскый, зроснув з ним і прияв го за свій. Но тот язык зістав лем языком церьковных обрядів, законзервованый в рамках реліґійного жывота. Правда є така, же старославяньскый язык в днешнїх часах не є літературным языком ниякого славяньского народа. Каждый народ часом сформовав свій літературный язык на основі свого материньского языка. Не є на тім ніч плане, но тот факт одсунув старославяньскый язык лем до сферы реліґійно-літурґічной. А і то лем до якогось часу.

Русины ся дотеперь тримлять літурґічного старославяньского языка а не жадають собі зміны. То але може быти (а жывот свідчіть, же і так є) прічінов їх асімілації з іншым літурґічным языком, як є їх материньскый. Восточны церькви навколо них переходять зо старославяньского языка на язык державный: Українцї на україньскый, Словаци на словеньскый, Чехы на чеськый, Мадяре на мадярьскый, Румуне на румуньскый, Нїмцї на нїмецькый, Америчане на анґліцькый. Всягды, де прийде наш Русин до ґрекокатолицькой або православной церькви, видить, же каждый народ мать літурґію у своїм материньскім (або повіджме, же в державнім) языку.

далe

„І Хрістос знав, же Юда є підлый... “

В Ґрекокатолицькім календарю на 2006 рік были надрукованы „Даякы познамкы...“ о окремых історічных моментах з жывота і дїятельстві єдного з найвекшых, але заєдно з найвеце протиречівых чiнів римокатолицькой церькви – „Сполочности Єжішовой“, або як го в народї звыкли называти: „Чiну єзуітів“. Автором тых познамок є Ціріл Василь, декан факулты канонічного права выходных церьквей у Папскім ін-штітутї в Рімі.

Автор статї, сам єзуіта, теперь в ролї придворного історіка Ёго Ексцеленції єпіскопа Пряшівского, а кідьбы сьме выходили з єпіскопского гесла : „Вы (вірници) сьте храмом жывого Бога“, і продовжыли слова апостола Павла в ёго посланї до Коринтянів: „Яко вселю ся в них (вірників)... і буду їм Богом “, то може і на дворї „Всевышнёго“, хто знає? – хоче пересвідчіти нас, чітателїв „Календаря...“ в тім, же взник єзуітів была подїя цїлосвітового значіня, подїя Божой прозретелности. Але, як бы там не было, статя з чісто інформатівного характеру помалы наберать характер хвалоспіву, аж необмедженой дырзости, кідь підносить закладателїв чіну той, як говорить сам автор: „... osobitnej formy zasväteného života“ на пєдестал історічной вагы світового значіня.

З великым „жалём“ і „болём“ на сердцї говорить автор о тім, як на початку 18. ст. „...rímske posvätné oficium začalo klásť prekážky“ вымогам угорьского прімаса кардінала Колоніча послати на выход, до уніатьскых церьквей єзуітів, жебы прискорити латинізацію візантьской церькви. Як видно, уж тогды сам Ватікан быв проти тому, а зато твердо заказав місію єзуітів до унії. А днесь маме свого „Колоніча“ прямо у Ватіканї, а він лем забезпечів вымогы свого перед 300 роками попередника і отворив єзуітам дошырока дверї на выход, де нелем же роздїлили Пряшівску єпархію, жебы прискорити латинізацію руськой церькви, але досягнув установлїня єзуіты за єпіскопа до, може, послїднёй у світї церьковнославяньской єпархії, жебы і ту придусити поломінь руськой віры св. Кіріла і Мефодія, тых апостолів Европы.

далe

З єпіскопів – першый на світї

Девять людей, якы почас другой світовой войны захранили жывот многых Жыдів, 27. януара 2008 в Прімаціалнім палацу в Братїславі было оцїненых тітулом „Справедливый міджі народами“. Міджі нима было ай мено благореченого ґрекокатолицького пряшівского єпіскопа Павла Петра ҐОЙДІЧА, ЧСВВ. Є то першый єпіскоп, якый дістав тото оцінїня міджі 22 тісячами оцїненыма на світї.

„Справедливый міджі народами“ – то є найвысше оцїнїня штату Ізраіл, котре ся дає людям нежыдівского поводу. На празднику удїлїня того оцїнїня взяли участь найвысшы уставны представителї Словеньской републікы: презідент Іван Ґашпаровіч, премєр Роберт Фіцо, председа Народной рады СР Павел Пашка і далшы представителї політічного і културного жывота штату, як і гостї споза граніць. Міджі притомныма быв ай пряшівскый єпіскоп, Монс. Ян Бабяк, СІ.  З рук посла штату Ізраіл Зева Бокера перевзяв цїну внук брата небогого єпіскопа Ґойдіча – Штефана, Інж. арх. Іван Ґойдіч, што жыє в Братїславі а є высокошкольскым педаґоґом в Тырнаві. Такой по перевзятю цїну подаровав єпіскопови Монс. Янови Бабякови, жебы єй уложыв до памятной збіркы артефактів, зрядженой на почесть єпіскопа Ґойдіча в просторах єпіскопской резіденції в Пряшові.

● Павeл Петрo ҐОЙДІЧ – вызнамный сын русиньского народа, благореченый єпіскоп-мученик Ґрекокатолицькой церькви на Словеньску, котрый як першый єпіскоп на світї быв оцїненый ізраільскым оцїнїнём за захрану Жыдів почас 2. світовой войны – „Справедливый міджі народами“, котре з рук амбасадора Ізраілу в СР Зева Бокера перевзяв внук брата небогого єпіскопа – Інж. арх. Іван Гойдіч із Братїславы.

В білетенї, котрый при тій подїї выдало Посолство Ізраіла в Словакії, ся окрем іншого пише: „Єпіскоп Ґойдіч одкрыто протестовав проти депортації і захранив жывоты десяткам словеньскых Жыдів. Є і много далшых, котрым єпіскоп Ґойдіч захранив жывот, а їх свідчіня ся дале зберають.“ Єпіскоп Ґойдіч помагав жыдівскым братам і такым способом, же в резіденції єпіскопства крыв цїнности, котры їм належали, абы їх захранив перед одобратём. Своїм священикам приказав, абы Жыдам помагали і так, жебы їх хрестили, абы про них выготовили фалошны хрестны листы. Много Жыдів скрывав, выбавлёвав їм выняткы у тогдышнёго презідента, жадав жебы жыдівскы дїти были повыкладованы з уж наложеных транспортів до концентраків з тым, же будуть выховлёваны в католицькых монастырях. Жыды, якы ся вдяка єпіскопови Ґойдічови захранили, днесь жыють в Ізраілї, Канадї, Ґерманії, Чехії і Словакії.

Др. Петро КРАЙНЯК, Пряшів, 27.2.2008

Нова канонічна орґанізація Ґрекокатолицькой церькви в Словакії

● Інтронізація пряшівского архієпіскопа і митрополиты, Монс. Яна Бабяка у Містьскій галї в Пряшові 17. фебруара 2008: переданя новому архієпіскопови і митрополитови інсіґній префектом Конґрефації про восточны церькви в Римі, кардіналом Леонардом Сандрі, на честных стільцях потім сидїли трёми новы єрархы Ґрекокатолицькой церькви на Словенську: (злїва) кошіцькый єпіскоп М. Хаутур, пряшівскый архієпіскоп і митрополита Я. Бабяк і братїславскый єпіскоп П. Руснак. Фоткы: М. Жарнаёва

Як вырішыв папа Бенедікт ХVІ., 30. януара 2008 року была зряджена Ґрекокатолицька митрополія із центром в Пряшові. (Пoзн. рeд.: Писмo ку тoму публікуємe на тій стoрінцї высшe.) За першого ґрекокатолицького пряшівского архієпіскопа і мирополиту выменовав Святїшый отець дотеперішнёго єпіскопа Пряшівской єпархії  Монс. Яна Бабяка, СІ. Папа Бедедікт ХVІ. заєдно повышыв Кошіцькый апостольскый екзархат на Кошіцьку єпархію на челї з дотеперішнїм кошіцькым екзархом Монс. Міланом Хаутуром, КСР (Конґреґація св. редемпторістів), котрый ся став кошіцькым єпіскопом. Вычленїнём з Пряшівской єпархії, папа установив нову Ґрекокатолицьку єпархію із центром в Братїславі. За першого ґрекокатолицького братїславского єпіскопа выменовав Монс. Петра Руснака. Як повів новый митрополита Монс. Ян Бабяк, „Святїшый отець Бенедікт ХVІ. тов орґанізаціов Ґрекокатолицькой церькви на Словакії завершыв 190-річну етапу в історії Пряшівского єпіскопства, котре было 22. септембра 1818 вычленене з Мукачевской єпархії.“

Новый братїславскый єпіскоп Монс. Петeр Руснак быв высвяченый 16. фебруара 2008 року в Містьской галї в Пряшові. Святителями были: кардінал Йозеф Томко, емерітный префект Конґреґації про евангелізацію народів у Римі, пряшівскый архієпіскоп і митрополита Монс. Ян Бабяк і кошіцькый єпарха Мілан Хаутур.

Святочна архієрейска літурґія у звязи з повышінём Пряшівской єпархії на митрополію і інтронізація пряшівского архієпіскопа і митрополиту Монс. Яна Бабяка ся одбыла в недїлю, 17. фебруара 2008 за участи высше 8 000 людей. На святї взяли участь: кардінал Леонардо Сандрі, префект Конґреґації про восточны церькви в Римі, верьховный архієпіскоп Україны, кардінал Любомір Гузар із Кієва, кардінал Станїслав Дзівіш, краковскый архієпіскоп, высше 30 єпіскопів і архієпіскопів з Европы і Америкы, представителї іншых церьквей, представителї штатной справы,  самосправы і діпломатічных заступительств. Папску булу о зряджіню Пряшівской митрополії і о інтронізації пряшівского архієпіскопа і митрополиты Яна Бабяка прочітав представитель Ватікану, кардінал Леонардо Сандрі. Із славности было послане дяковне писмо папови Бенедіктови ХVІ.

В понедїлёк, 18. фебруара 2008, в кошіцькім катедралнім храмі была славность повышіня Кошіцького апостольского екзархату на Кошіцьку єпархію споєна з інтронізаціов Монс. Мілана Хаутура на кошіцького єпіскопа.   

Др. Петро КРАЙНЯК, Пряшів, 27.2.2008

БіоґрафіЇ нoвыx ґрeкoкатoлицькыx ЄРарxів

Пряшівского архієпіскопа Монс. Яна Бабяка, СІ

Монс. Ян Бабяк ся народив 28. октобра 1953 в Гажінї над Цірохов, окр. Гуменне. Выштудовав Кіріломефодьску богословску факулту в Братїславі. За священика быв высвяченый 11. юна 1978 в Пряшові владыком Йоахімом Сеґедіом зо Сербії. В роках 1978 – 1983 Я. Бабяк быв капланом Пряшівской парохії, в роках 1983 – 1989 быв справцём парохії в селї Любіця. В р. 1987 тайно вступив до Сполочности Ісусовой. В р. 1989 – 1990 быв префектом духовной семінарії Кіріломефодьской богословской факулты в Братїславі а в р. 1990 –1991 справцём Ґрекокатолицькой парохії в Братїславі. Од р. 1991 до р. 1993 Я. Бабяк продовжовав у штудіах на Папскім выходнім інштітутї в Римі, якы скінчів ліценціатом зо спірітуаліты. В р. 1993 – 1994 быв міністром Єзуітьского екзерцічного дому в Пряшові, потім єден рік робив у словеньскім высыланю Ватіканьского радія. В р. 1994 – 1996 закінчів теолоґічны штудії на Папскім выходнім інштітутї в Римі і обгаїв докторьску роботу на тему Михал Лацко, СІ – форматор і інформатор ґрекокатоликів.

По скінчіню штудій в р. 1997 – 2002 Я. Бабяк быв директором Центра спірітуаліты Выход – Запад Михала Лацка в Кошіцях і учів выходну спірітуаліту на Теолоґічній факултї Тырнавской універзіты і на Ґрекокатолицькій богословскій факултї Пряшівской універзіты в Пряшові. Є автором дакількох книжных публікацій на тему насилной ліквідації ґрекокатолицькой церькви, найвызнамнїшов із них є публікація „Zostali verní“ у восьмох томах.

За пряшівского єпарху быв Монс. Ян Бабяк установленый 11. децембра 2002. Высвяченый за єпіскопа быв 6. януара 2003 у Ватіканї папом Яном Павлом ІІ., інтронізованый быв у Пряшові 18. януара 2003. 30. януара 2008 папа Бенедікт XVI. Яна Бабяка выменовав за першого пряшівского архієпіскопа і митрополиту. Інтронізованый быв 17. фебруара 2008 у Пряшові.

Кошіцького єпархы Монс. Мілана Хавтура, КСР

Монс. Мілан Хавтур ся народив 4. септембра 1957 в Снинї. Ёго родічі походять з русиньского села Велика Поляна. В р. 1976 М. Хавтур скінчів ґімназію в Гуменнім а в штудіях продовжовав на Кіріломефодьскій богословскій факултї в Братїславі. За священика быв высвяченый владыком Йоакімом Сеґедіом 14. юна 1981. В р. 1980 вступив до Конґреґації св. отцїв редемпторістів. В р. 1981 – 1991 быв справцём ґрeкокатолицькых парохій в русиньскых селах: Борів – Калинів, Міджілабірцї, Шмыґовець, Порубка. 11. януара 1992 быв установленый за тітуларного єпіскопа Кресіменьского і помічного пряшівского єпіскопа. Высвяченый за єпіскопа быв 29. фебруара 1992. О пять років пізнїше, 21. фебруара 1997, папа Ян Павол ІІ. М. Хавтура установив за апостольского екзарху до новоствореного Апостольского екзархату про католиків выходного обряду в Кошіцях. 30. януара 2008 папа Бенедікт XVI. Мілана Хавтура установив за першого кошіцького єпарху. Інтронізованый быв 18. фебруара 2008 в Кошіцях.

Братїславского єпіскопа Петра Руснака

Монс. Петер Руснак ся народив 6. септембра 1950 в Гуменнім. Є сыном ґрекокатолицького священика, котрого комуністічный режім пронаслїдовав і з цїлов родинов одсунув до Чех. Пізнїше родина дістала поволїня вернути ся на Словеньско, але стримовати ся могла лем у Братїславі.

В р. 1982 П. Руснак як 32-річный наступив до духовной семінарії в Братїславі. За священика быв высвяченый 16. юна 1987 в Пряшові. В р. 1987 – 1990 быв спершу капланом, пізнїше священиком в дакількох ґрекокатолицькых парохіях. В р. 1990 ся став спірітуалом в Ґрекокатолицькій духовній семінарії в Пряшові. В р. 1995 – 1998 быв єпіскопскым вікарём і канцеларём єпархіалной курії в Пряшові. В р. 1990 – 2003 учів пасторачну теолоґію і гомілетіку на Ґрекокатолицькій теолоґічній факултї Пряшівской універзіты в Пряшові. В р. 1998 ся вернув к актівній пасторації і быв установленый за пароха до Бардеёва. Од р. 2003 быв деканом і священиком в Братїславі. 30. януара 2008 быв папом Бенедіктом XVI. установленый за першого братїславского єпіскопа. Высвяченый быв 16. фебруара 2008 в Пряшові.

(Спрацоване подля www.grkatpo.sk)

Спомин на 60. роковины смерти мученика – Владыкы Теодора Ромжы

Кінцём октобра Мукачовска ґрекокатолицька єпархія припомянула собі 60 років од мученицькой смерти єпіскопа, блаженого Теодора Ромжы (1911 – 1947), котрого благой памяти Св. отець Ян Павел ІІ. беатіфіковав при своїй навщіві міста Львів у 2001 роцї. Владыка Теодор ся став, єднако як і наш єпіскоп-мученик Павел П. Ґойдіч, ЧССВ, жертвов комуністічных репресалій, а по зінсценованій автогаварії і наслїднім отровлїню умер 1. новембра 1947 року в мукачовскім містьскім шпыталю.
О смерти єпіскопа Ромжы выдали свідчіня сестры василіанкы, котры в часї смерти владыкы Теодора робили в мукачовскім шпыталю. Кідь їх доктор Берґман із своїм заступцём послав вночі з 31. октобра на 1. новембра 1947 на нечекану ночну візіту, передбачовали, же штось ту не грає. Кідь ся о пару минут вернули назад до комнаты, де лежав владыка Теодор і о. Данєл Бачіньскый, повіли собі: „Хвалабогу, же ся їм ніч не стало.“ В тім моментї зачули стуканя єпіскопа і ёго слова: „О, Ісусе...“ За тым дістав владыка силный захват, по якім умер. На смерть выстрашены сестрічкы зачали перезерати рукы, ногы і ціле тїло, абы нашли причіну смерти свого милого владыкы. Якымесь чудом, тяжко пораненый о. Бачіньскый двигнув голову і повів: „Была ту дївочка і дала владыкови штось під ніс.“ Доктор, професор Фединець сконштатовав уж лем смерть задушінём. Дївча, котре подало єпіскопови смертелну отрову, было до шпыталю лем недавно прияте як помічна сила. Єй мено было Одарка. Было веце як ясне, же тота тайна особа не была до шыпталю прията нагодов. Підозріня сестер василіанок і недовіра к Одарцї ся наповнили. Тоту смутну пригоду повідала сестра Теофіла, ЧССВ, яка была свідком той траґічной подїї. 28. октобра аж 1. новембра 2007 ся о тій подїї говорило веце, як другый раз, кідь собі Мукачовска єпархія припомянула 60. роковины од смерти русиньского владыкы Теодора Ромжы.
 

Святочный спомин мученицькой смерти владыкы Теодора ся зачав у недїлю, 28. октобра 2007 на містї автогаварії при селї Іванівцї, в районї Мукачово, де владыка Мілан Шашік, СМ, адміністратор Мукачовской єпархії, одслужыв вєдно з апоштольскым нунціом Україны і ґрекокатолицькыма єпіскопами Европы і северной Америкы архієрейску службу Божу. На другый день ся служыла архієрейска служба Божа в новозбудованій церькви Духовной академії Т. Ромжы в Ужгородї, де была посвячена памятна табла добродителям Духовной академії, в котрій ся на священицьку службу готовлять богословцї Мукачовской єпархії. 30. октобра ся праздник перенїс до Мукачова, де пообідї была одкрыта памятна табла на мукачовскім шпыталю, де перед 60-ма роками оддав душу Створителёви владыка Теодор, а потім была в Успеньскій церькви в Мукачові одслужена архієрейска служба Божа. 31. октобра о 8-ій годинї рано была одслужена архієрейска служба Божа, а вечур о 18-ій годинї ся в передвечур свята блаженого єромученика Теодора Ромжы, мукачовского єпіскопа, служыла в катедралнім храмі в Ужгородї святочна вечурня.
На день памяти смерти блаженного Теодора Ромжы, котрого свято маме у своїм церьковнім календарю і мы, ґрекокатолици в Словакії, ся 1. новембра зышло в Катедралнім храмі Повышіня св. Хреста в Ужгородї велике множество вірників вєдно із священиками, жебы архієрейсков святов літурґіов із зачатком о пів десятой припомянули сі 60. роковины од смерти владыкы Теодора. На літурґії, яку вів владыка Мілан Шашік, СМ, сучасный адміністратор Мукачовской єпархії, взяли участь владыкове Ян Бабяк, Мілан Хаутур із Словакії, і трёме ґрекокатолицькы єпіскопы з США і Канады: владыка Басіл Скот, архієпіскоп і митрополита з Пітсбурґу, владыка Віліем Шкурла, єпарха з Ван Нюс, і Джон Пажак, єпарха з Торонта, котры почас перебываня в Европі навщівили і выходну Словакію. О 11. годинї была одслужена в кріптї катерланого храму панахіда за цісарёвну Марію Терезію і за вшыткых усопшых добродителїв Мукачовской єпархії. Верьхом ослав было одкрытя памятной таблы священикам Мукачовской єпархії, якы были перенаслїдованы в часї комунізму. Частёв ослав была стріча владыків тых єпіскопств, котры взникли під еґідов Мукачовской єпархії, котра на засяг цісарёвны Марії Терезії была еріґована папом Кліментом ХІV. 19. септембра 1771 року.

Петро КРАЙНЯК, мол., Пряшів, Фоткы автора, 10.1.2008

Еміл Кубек – ґрекокатолицькый священик, публіціста, языкознатель, писатель
(З выступу на святочній стрічі в Гомродю в Мадярьску 6. октобра 2007 року к 150. річніцї од народжіня Е. Кубека.)

В жывотї каждого народа – малого і великого – екзістують особности, котры ся залужыли о двигнутя свого народа в націоналній, културній і соціалній области. Єдным з такых особностей русиньского народа є ґрекокатолицькый священик, публіціста, языкознатель, културно-освітный дїятель, писатель на Пряшівскій Руси Еміл Кубек, котрого 150. річніцю од народжіня сі припомянеме 23. новембра 2007 року.
Хто быв Еміл Кубек і чом сі заслужить, жебы сьме на нёго споминали?
Еміл Кубек ся народив в Штефурові 23. новембра 1857 року, окрес Свідник, в родинї ґрекокатолицького священика. По теолоґічных штудіях ся оженив з Маріёв Шірілловов з Кружлёва. По высвячіню за священика зачінать як каплан в мадярьскім селї Гомродь. Поступно дїяв в Якубянах, Кремній, Любовцю, а од 1885
до своёй еміґрації до США в 1904 роцї – в Снакові.
Почас тых років ся зжыв з містным жытельством, вірниками. В селї розвинув културно-освітну роботу. Учів людей пчолярити, пестовати садовину, ґаздовати, обробляти землю... Пострарав ся о выбудованя пути до Снакова, школы, фары, помагав зберати грошы на оправу церькви. Ёго заслугов была поставлена перед селом каплічка, де є каждорічно на свято Успенія Пресвятой Богородіцї одпуст.
Актівіты Е. Кубека не были обмеджены лем на тоты области. Він много увагы присвячовав духовному розвою, заложыв сїльску бібліотеку, де сам даровав 60 томів книжок, а зорґанізовав співацькый і драматічный кружок. Кідь в 1904 роцї одходив із Снакова, жебы в США зачав нову етапу жывота, ёго вірници го одпроваджовали з процесіов аж далеко за село.

далe

o. ПаедДр. Франтїшек ДАНЦАК

Купуйте Ґрекокатолицькый русиньскый календарь 2008

Общество святого Йоана Крестителя тыма днями выдало Ґрекокатолицькый русиньскый календарь на рік 2008. Тото уж четверте выданя календаря свідчіть о ёго облюбености міджі русиньскыма ґрекокатолицькыма віруючіма і календарь ся став неоддумным сполочником Русинів. Ведь лем кількость членів Общества св. Йоана Крестителя є высша як 420, а як у вступі календаря говорить выдаватель календаря і председа того общества – о. Mґр. Ярослав Поповець: „Кідь каждый член холем дакус приложыть руку ку дїлу, робітників на жнива буде дость. Виноград нашого Общества приношать плоды...“

Традічно на зачатку календаря є Календаріум в ґреґоріаньскім і юліаньскім штілї. Далшый обсяг календаря творять барз поучны а інтересны статї нашых русиньскых отцїв духовных, але і далшых дописователїв із рядів учітелїв, штудентів і іншых авторів, о історії Ґрекокатолицькой церькви, русиньского народу, о нашых вызнамных особностях, історії русиньскых сел, но і статї теолоґічны, з віронаукы і реліґійного жывота. В календарю суть барз файны стишкы русиньскых поетів, але і одборны статї з области русиньского языка і ёго навчаня у школах нашого реґіону. Дуже поучна а інтересна є, наприклад, часть, яка названа З пера школярїв, до котрой приспіли своїма статями школярї основных школ, із котрых, віриме, многы ся раз стануть дописователёми русиньской періодічной пресы і будуть ся особно анґажовати в русиньскім русї.

Тяжко повісти, котры з множества цїнных статей у календарї суть тоты найінтереснїшы. Вшыткы собі заслужать, абы чітателї собі їх прочітали уважно і задумали ся над їх обсягом. Якость календаря підняла і ёго красна ґрафічна управа о. Мґр. Мартіна Костїлника з Гунковець і много образків, фотоґрафій. За обсяг одповідна зясь редакчна рада, в котрій суть: о. ТгЛіц. Франтїшек Крайняк із Камюнкы, Осиф Кудзей із Няґова, о. Мґр. Ярослав Поповець з Чірча і Мґр. Марек Ґай із Міджілаборець.

Выданый календарь зато бы не мав хыбовати на столї ани єдной ґрекокатольцькой родины на Словеньску, а уж нияк раз – у родинї русиньскій. Календарь є цїнным книжным збогачінём нелем про освіту і поучіня ёго чітателїв, але і приносом про розвиток русиньской културы, звышованя нашого націоналного самоусвідомлїня і гордости на свою ґрекокатолицьку церьков, єй традіції і духовный одказ.

Календарь мож собі обїднати на адресї:

Gréckokatolícky farský úrad,

065 32 Kamienka 140,

Slovensko, tel.: 00421 (0)52 43 21 557.

ЮДр. Петро КРАЙНЯК, Пряшів

Прекрасный духовный зажыток

В днях 25. – 26. авґуста 2007 у Чірчу, окрес Стара Любовня, быв традічный єпархіалный одпуст, котрый ся завершыв святочнов літурґіов. На недільній Службі Божій при Клапліцї Успенія Пресвятой Богородіцї на Маріаньскій горї над Чірчом ся зышло за красной хвілї у лонї іщі крашшой природы коло 5 тісяч віруючіх нелем з Чірча, але і з оддаленїшых реґіонів выходного Словеньска, но пришли і путници з Польска.

● Почас Службы Божой на Маріаньскій горі над селом Чірч чітать Євангелії і Апостолы по русиньскы о. Мартін Костільник (другый справа) за асістенції домашнёго пароха і главного орґанізатора епархіалного одпусту – о. Ярослава Поповця (третїй справа) і о. Іґора Панчака (першый справа). Фотка: о. Мілан Ясик

День перед тым, у суботу пообідї, ішла процесія зо села од Ґрекокатольцькой церькви Пресвятой Богородіцї на Маріаньску гору над селом і назад. Вечур потім по святій літурґії ся одправляла панахіда при гробах небогых містных священиків: о. Андрія Годобая, о. Іоана Яновіча і о. Мірона Подгаєцького і Акафіст ку Хрістовым страстям.

Як участник того одпусту хочу повісти, же єм быв на скуточно русиньскім одпустї, котрый у мі охабив глубокы слїды нелем з боку реліґійного, але і нашого народного – русиньского. Быв то про мене прекрасный духовный зажыток. Підтвердило ся, же одпуст у Чірчу є в першім рядї святом русиньскых ґрекокатоликів. Русиньскый язык было чути з каждой стороны, але главно, же Служба Божа была в такім духу, в якім бы мала быти в каждім русиньскім селї. Чітаня Євангелій і Апостолів было по русиньскы, Служба Божа по церьковнославяньскы з прекрасным співом канторів і віруючіх. Главный служытель о. ТгДр. Марцел Мойзеш, ґенералный вікарь Пряшівской єпархії, на зачаток літурґії поздравив притомных віруючіх по русиньскы і передав їм поздрав од  Владыкы Яна Бабяка. Свою проповідь зачав тыж по русиньскы, але і кідь єй докінчів по словенськы, віруючі оцінили ёго снагу приспособити ся русиньскому оточіню. (Треба вірити, же раз прийде час, кідь на одпустї в Чірчу буде служыти Святу літурґію наш русиньскый єпіскоп – позн. П. К.).

Главным орґанізатором єпархіалного одпусту быв домашнїй парох о. Ярослав Поповець, котрый є єдным із нашых вірных і актівных русиньскых священиків, з котрых векшына была на одпустї. Быв міджі нима і о. Франтїшек Крайняк, котрый того часу є парохом у Камюнцї, але міджі притомныма было відїти і много ёго вірників з ёго попереднёй парохії в Міджілабірцях. Отцёви Поповцёви треба высловити подякованя за прекрасный духовный зажыток і пожелати му, жебы ай надале робив на полї реліґійнім і народнім про русиньскых віруючіх так, як дотеперь. Конець одпусту своїм співов збогатила знама співачка русинськых народных і маріаньскых співанок – Русинка Анна Сервіцька.

Др. Петро КРАЙНЯК, Пряшів, 4.9.2007

Русиньска інтеліґенція правом варує

Од наступу новой політічной і церьковной  влады в бывшім Чесько-Словеньску уплынуло 18 років. Тоты, котры вышли до уліць, декларовали взаёмну ласку, толеранцію і порозуміня. В Братїславі Ян Чарноґурьскый, стоячій за Монс. Яном Соколом, убезпечовав нас, же „сокол“ теперь буде кружыти над Словеньском і дозерати на демокрацію. Вшытко сьме відїли і чули на властны очі і уха.

Єдны одышли, другы пришли... Потім ся на вшытко призабыло. А днесь сьме свідками новой, нажаль, тыж смутной реаліты. Нетолеранція, непорозуміня, непочливость... А то в родинї Ісуса Хріста!  Уведу єден актуалный приклад: русиньска інтеліґенція у Свіднику ся поставила за права ґрекокатолицькых вірників – за захованя русиньскых літурґічных обрядів в духу кіріло-мефодьской традіції. Выходословеньскы Русины вказали своє знепокоїня над асімілачным тиском на вірників – Русинів. Принайменшім то выкликує зачудованя, што ся творить у „кошарї мірных овечок Ісуса Хріста“. Видить ся, же єпіскопства, екзархаты, докінця і подакотры священици ся поставили на неправый бік. Є то штось дивне, недоброжычливе односно русиньскых вірників.

Я, як журналіста, тяжко можу порозуміти тоту твердось к Русинам – ґрекокатоликам, кідь на писма, просьбы о конштруктівный діалоґ, жадости і скаргы Русинів єпіскопства в Пряшові і в Кошыцях не реаґують. Іґнорують Русинів, котры (понижено) просять ґрекокатолицькых єпіскопів рішіыти сітуацію Русинів на Словеньску. Новодобе духовенство лем „роздумує“,  што з булов папы Пія VІІ.

Русиньска інтеліґенція, єй лідры, стоять перед міцныма дверями єпіскопства. Принайменшім є то дивна позіція хрістіаньской церькви, братів в Крісту.

ХАРТА 2007

Є то важный документ днешнёй хрістіаньской добы. Ці сьме забыли, што сьме обіцяли на намістях в Празї і Братїславі?  Припомяну, же бісіда была о ласцї, толеранції, порозуміню... Были там і священици, котры і днесь мають істы проблемы. Тактічна маніпулація церьковной єрархії тримать якось довго,  поміч компетентных ся оддалює, зато ся русиньскы лідры зберають до Ватікану.  Рівно к папови Бенедіктови ХVІ., чоловікови, котрый є сімболом ласкы і почливости  к другым.  Вірять, же Русины будуть мочі презентовати свій язык на церьковных літурґіях. Не мусять бісідовати лем по словеньскы!  Што то за новота? Або небодай розказ!?

Пепска була з 1818 року предці дашто нарядила! Освітлила путь Русинам к правдї і справедливости, но видить ся, же світло правды з Рима комусь ани не треба.  Але не забывайте, дорогы єпіскопы, же RELATON SEMPER, то значіть „ рішінём навсе“ то папа Піус думав важно. Була ясно говорить – „папом вшытко узнане як русиньске“. Підписане Піём VІІ., потверджене папсков печатёв. Так што іщі треба нашым єпіскопам? Не є предці о чім діскутовати.  Тото ваганя єпіскопів бы мало быти высвітлене перед народом – в медіях. Загранічный друкованый монопол знать о тій каузї. Так чого іщі все мовчіте?

СЛОВО НАКОНЕЦЬ КАУЗЫ

Честно і рад єм сповнив просьбу пенсілваньскых Русинів в США. Так взникли тоты рядкы.  Як  апел на сумлїня братів Хрістовых. Ту і там, Русины уж мають дость шіканованя, нежычливости з давной і недавной минулости. Было то тяжке і боляче. Но тото продовжує доднесь. Терор, шіканованя „неслхняных“. Єпіскопы не дозволять чітати Євангелії по русиньскы. Забыли, што повіли св. Кіріл і Мефодій? Вшытко в языку зрозумілім вірникам, то значіть, і Русинам.  Кому іщі все не дошло, же перед 18 роками была знову узнана русиньска народность?

Чекаме, же на Спішу повідять панове єпіскопы милозвучны русиньскы слова скорше, як ся русиньскы высланцї зо Свідника выберуть до Рима к папови за справедливостёв, котра ся дотыкать і мене – новинаря, публіцісты, честного Русина.

Еміл МІНДЯШ, Спіська Нова Вес, 8.8.2007

Чом, Владыко, не берете собі приклад од Святого Отця?!

Слава Ісусу Хрісту, важеный Владыко,

у днешнїм упонаглянім жывотї може найдете пару минут і прочітате пару слов од вірника-ґрекокатолика. Чітав єм в Народных новинках, ч. 17 – 20  (16. 5. 2007) скорочену статю, котра была перебрана з „Prešovského večerníka“ (11. 4. 2007) і знепокоїв єм ся над єй тоном і думанём. Порівнав єм думаня з думками, котры єм чітав в „Literárnom dvojtýždenníku“ (2. 5. 2007), котры написав кардінал Ян Хрізостом Корец в статї „Európa a my v nej“. Цітую: „Kresťanstvo bolo u nás prítomné cez morálne i kultúrne pôsobenie katolíckej a evanjelickej cirkvi, cez Bernoláka, Hollého, Hurbana, Sládkoviča, Moysesa a Kuzmányho, Hlinku i Rázusa.“ Выздвигує їх, бо шырили віру в Бога і єдночасно вплывали на свій народ морално і културно.

Чом Вы, Владыко, тыж не надвяжете на традіції нашых будителїв. Ці нашы єпіскопы і будителї Мануїл Ольшавскый, Андрій Бачіньскый, Александер Духновіч, Александер Павловіч.., єпіскоп-мученик П. П. Ґойдіч, єпіскоп-мученик В. Гопко не укріпляли віру в Бога і морално і културно не вплывали на вірників-Русинів? Тадь Вы знаєте, же закладали русиньскы школы, выдавали книжкы, букварї, молитвенникы.., выступали проти мадярізації, асімілації, обгаёвали Русинів, формовали їх ідентіту і утримовали реліґію. Ці під їх ризами не било сердце чістой хрістіаньской ласкы? Чом ся своїм дїлом, так як і Ян Хрізостом Корец, ку своїм не голосите Вы? Чом тых отцїв духовных, котры днесь хотять морално і културно вплывати на вірників, котры тримлять в почливости русиньскый язык, ґрекокатолицькый обряд, котры ведуть вірників к тому, жебы не зрадили традіції своїх предків, чом їх не підпорите? Чом їм сыплете попіль на голову?

Кідь папа римскый, котрый є Вашым прикладом і ку котрому ходите на конзултації, у своїм „Urbi et orbi“ ся приговарять ку своїм вірникам, та зволить собі належный язык, жебы дав честь Богу і почливость народу, ку котрому ся приговарять. Кідь ся обертать к Румунам, та научіть ся, або собі напише приговор по румуньскы, кідь к Мадярам – по мадярьскы, к Словакам – по словеньскы. Хочу ся Вас, Владыко, опросити, чом Вы, наш ґрекокатолицькый найвышшый представитель, собі не берете приклад од папы римского? Чом, кідь ся пригваряте, або служыте літурґію в русиньскій парохії, не говорите по русиньскы? Так бы сьте належну честь воздали нелем Богу, но і Русинам. Або мы сьме недостойны чести?

Тото суть, Владыко, мої трапезы.

Жычу Вам, Владыко, много здоровя і під ризами сердце повне хрістіаньской ласкы ку вшыткым!

Миколай КСЕНЯК, Ружомберок, 12. 7. 2007

„К Богу – ласку, к людём – сердце...“

„Кібы Пан Біг дав, жебы лем на

10 минут ожыв єпіскоп, а

перешов ся по своїм Урядї, мусило

бы му праскнути сердце з того жалю

і скламаня... Але люде не дурны,

вшытко вiдять...“                („Корзар“, 16. ІІ. 2001)

Кідь мам правду повісти, фурт як чітам тоты щіры слова Марека Ґая, аж ня заморозить, кідь собі представлю ґро того, што ся крыє за обягом ёго слов. Вера так, великый жаль, а іщі векше скламаня бы долягло на сердце і душу Благореченого Владыку Павла... Ці за таку церьков він знашав тоты вязеньскы мукы і страданя, тоты поневіряня?

Як ся так чоловік задумать на тов сітуаціов, котра взникла в нашій ґрекокатолицькій церькви за послїднїх 15 – 20 років, не єдного з нас, ай щірых вірників, нападе вопрос: Чом настала така сітуація? Чом нашій церькви, котра ся іщі не спамятала з єдной Ґолґофы, уж готують другу? Чом нашій церькви, котрій ся іщі не встигли загоїти раны з єй першой ліквідації, уж рихтують другу? Чом засягують до нашой літурґії? Чом міняють календарь? Чом обряды, звыкы? Чом? Чом? Чом? І не чудо, же каждый з нас має тілько вопросів. Каждого з нас знепокоює такый став, уражать нашу честь і достойность, уражать нас і нашу віру, кідь видиме, як обертають церьков выходного обряду на западну, як єй латинізують. А досправды – чом? Спробуйме ся над тыма одповідямли вєдно задумати.

В часї тзв. політічного помяку в 1968 роцї ся двигать помалы, але істо, на ногы і Ґрекокатолицька церьков на Словеньску. Скоро 20-річна нучена переміна не могла не проявити ся на єй „здравотнім ставі“. Главно то было видно на єй священиках, на єй, повів бы-м, духовній силї, котра была так препотребна на єй жывотну ренесанцію. Правда, такый став было треба найскорше рішати. Также настав вопрос, де взяти нову духовну посилу, новых священиків? За сітуації тоталітного сістему, глядати поміч у своїй матерьскій єпархії – Мукачевскій тогды не было можне, але, правду повісти, ани ся барз не хотїло дакотрым урядникам на єпіскопскім урядї выужыти таку можность. Выужыти екзістенцію Богословской семінарії у Пряшові, тоты істы урядници так само не желали сі, кідьже уж тогды мали далекосяглы планы, тзв. „модернізації“ ґрекокатолицькой церькви. Як ся указало пізнїше, то быв лем тактічный маневер з їх боку, абы собі могли вытворити певну платформу на реалізацію своїх нечестных і недостойных духовного сану намірів. Дакотры з них старали ся выговити владній ідеолоґії, кідь оспівовали путь „po ktorej sa ľud našej vlasti rozhodol kráčať k socializmu“. Вера так, были ай такы, што співали, хвалили, славили, бо добрї знали, же за то прийде нагорода. Она досправды пришла – незадовго церьков дістала адміністратора.

Подьме назад к церькви. Также, кідь сьме не мали можность формовати сі своїх священиків, наша церьков, церьков руська, была мушена, а урядникам єпіскопского уряду барз то пасовало, выужывати службы латиньскых школ. Такым способом наша церьков глядать свою духовну посилу не міджі своїма вірниками, міджі людми руського роду, але міджі іншыма вірниками, главно міджі римокатоликами. А праві ту десь ся зачінать Ґолґофа нашой церькви, друга спроба єй ліквідації. Абсолвенты латиньскых школ, новы, фактічно, римокатолицькы священици приходять до нашых сел і містечок міджі нашых людей руського роду, а, правдаже, роблять свою „місію“, свою главну задачу: латинізують церьков, літурґію, вірників, календарь, обряды, звыкы... Выховлёваны у латиньскых школах, на латиньскыім обрядї, тоты священици, котры, здало бы ся, же прияли нашу віру, ґрекокатолицьку, у своїм внутрї, у своїй душі, але і цілым своїм єством, суть, предці, пересвідчены в іншім віровызнаню. О тім свідчіть припад єпіскопского вікаря Павла Репкы іщі за час емерітного єпіскопа Яна Гірку, котрый по приходї нового єпіскопа одышой з нашой церькви і весело „выслугує„ як плебан в римокатолицькім костелї десь на западнім Словеньску. Не тяжко собі представити, што робив такый „пастырь“ в нашій церькви. А зато їм перешкоджать церьковнославяньска бісіда, котру не раз суть примушены чітати, а зато не все, і не каждый розумить тому, што чітать. Не чудо, же дакотры вірници, главно їх прихыленцї, ламентують: „My nevieme... my nerozumieme“. Але кібы тот священик быв нахыленый нашій церькви, нашій вірї, нахыленый цілым сердцём і душов, ці він бы не нашов ключ к тому, жебы тому языку порозумів і сучасный хрістіан, сучасный молодый чоловік? Досправды – нашов бы, а як легко, лем кібы хотїв. Лемже він не хоче, бо він має інакшый ціль, інакшу задачу... Ёго „місія“ в нашій церькви є цалком інакша...

А такый приклад, то не є нияка нагода, то не є єдиный припад, то нї! Їх веде продумана стратеґія духовных лідрів, котры ідейно і цілено „ведуть“ нашых пастырїв. Єден з них, бірітуал, єзуіта Федор, в минулости заслуженый книговник, так вызначує ідею своїм „боёвникам“: „Áno, správnym smerom ideme, treba len pokračovať... stojíme na priesečníku dvoch kultúr, a Boh /видите, на кого ся посылають ?!/ nás vybavil schopnosťami rozumieť obidvom. Aby však sme zvládli úlohu nám danú, máme srdcom čerpať z hĺbky duchovnosti východu, a rozumom prijímať  duchovnosti západu. Delenie sa, – розумій: на выходну і западну, – musí zostať len historickou skutočnosťou, ktorá sa nesmie zopakovať “. А праві ту, в тых словах ся крыє стратеґія і тактіка сучасных урядників ґрекокатолицькой церькви, як Пряшівской єпархії, так і Кошіцького екзархату. Видите, де аж сягать ідейный замір того „духовного вождя“ своїх „вояків“! А кілько є їх і міджі нашыма людми, по нашых селах і містечках, де ся без найменшой ганьбы перед собов і перед своїм сумлїнём, без страху перед Богом, тискають, глядають тото найслабше огнивко на міцнім ланцку руськой віры, жебы просадити ідейный замір своїх „учітелїв“, же выходна церьков, церьков великанів нашой віры, якыма были Тарковіч, Ґаґанець, Валій, Нярадій, Ґойдіч, Гопко, ся мусить стати западнов... Выходна церьков не сміє быти автономнов, не сміє быти самостатнов, як дотеперь. Доте перішня самостатность „... musí zostať už lem historickou skutočnosťou, ktorá sa nesmie zopakovať.“ Тото є задача римокатолицькых священиків по нашых селах і містечках, о котрій говорить єзуїта Федор у своїм посланю, у своїм ідейнім одказї. Тото суть тоты камінкы, по котрых веде дражка нашу церьков на нову Ґолґофу... То суть тоты пробы, што ведуть нашу церьков к єй далшій ліквідації... Правда, єднодумници, усиловны ученици, не дали на себе довго чекати. Молодый єзуїта, іщі тогды рядный церьковный урядник, днесь пряшівскый єпарха Я. Бабяк, про котрого слова „руськый, руська церьков“ суть понятя пеёратівны, наприклад, єднозначно схвалює ідейный проґрам свого „учітеля“, але іде іщі дале, кідь твердить, же реалізовати ідею свого „учітеля“: „dokážu len ľudia duchovne zrelí“ в дусї свого „учітеля“ кричіть: „Prejavme sa takí“! Хто то суть тоты „duchovne zrelí?“ Як ся маме  „prejaviť takí?“ Ці, недайбоже, тым, же зачнеме: „Pane, zmiluj sa“ –  співати? А кідь співаме „Господи, помилуй!“ та іщі не сьме „duchovne zrelí?“ Ці як? Што крыє за тоты фразы Ёго Ексцеленція, наш верьховный пастырь? До чого жене своє стадо? До якой кошары?

Але найвекшов перешкодов при реалізації ідейных планів своїх лідрів про часть урядників ґрекокатолицькой церькви є єй святыня: церьковнославяньскіареч, реч св. апостолів Кіріла і Мефодія. Кошіцькый екзарха, наприклад, хоче: „ ...prehodnotiť to, čo sme v priebehu predchádzajúceho tisíročia nepochopili“. Представте сі! – „prehodnotiť tisícročie“ – страшно подумати! Але то іщі не є вшытко: „treba zrozumiteľnou rečou lásky ohlasovať Evanjelium“. Ани ся мі не хоче вірити, як може такый высокый церьковный урядник, верьховный душпастырь нашой церькви, выголосити таку абсурдность? „Zrozumiteľnou rečou lásky“... Ці Євангелія, чітана по старославяньскы, не была речов ласкы? Ці то нашым предкам тыж было треба перекладовати? Або мы сьме, перебачте за слово, такы дурны? А кідьже не розумиме, –  ці то є в тім наша вина, же нашы душпастырї не суть способны научіти нас тоту реч? „Zrozumiteľná reč lásky“. За яку таку ласку скрывать свої умыслы Ёго Ексцеленція,  отець екзарха? За ласку к ближнёму свому? Де там? Їх веце непокоїть тото, жебы ся  „...už nikdy nezopakovala historická skutočnosť“ ...кідь наша церьков была самостатна. А то і наперек тому, же Пряшівска єпархія як цілок екзістує скоро 200 років, наперек силному тиску мадярізації – обстала, вытримала. Днесь уж тот арґумент, за котрый нашы предкы принесли велику жертву, як духовну, так і матеріалну, про нашых душпастырїв, не мать ціну. „Historická skutočnosť sa nesmie zopakovať!“

Уж споминаный пряшівскый єпарха ТгДр. Ян Бабяк говорить о нашім Акафістї: „  ...je to veľkolepý duchovný hymnus, ktorý už 15 storočí žije v srdciach generácií veriacich, ... je to nádherné a veľmi dôležité liturgické dielo východnej cirkvi“,  –  але єдным дыхом додає: „je potrebné akafisty priblížiť zrozumiteľnej reči“. Нашто? – звідате ся, -- нашто є потребна зрозумітельна реч? Ці не зато, абы жыв далшых 15 сторіч в сердцях ґенерацій? Або на то, абы надале роздавав свою красу? А ці, небодай, в тій „зрозумітельнїй“ речі буде іщі крашшый? Нї, правдаже нї! Не зато! Їм треба, жебы в дусї своїх ідейных наставників, звекшыти продукцію „duchovne zrelých“, жебы ся уж нїґда не повторила „historická skutočnosť“, же ґрекокатолицька церьков є церьков самостатна, церьков руська, характерістічным знаком котрой є буква  святых апостолів Кіріла і Мефодія, котров выголошовали Євангеліє, котров приближовали акафісты, котрій 15 стороч розуміли, а в 16. го треба переоцінити, бо невдячны потомкы перестали го рузуміти. Так є! А може они і не розумлять... Може! Та як бы єй могли розуміти, кідь латиньскы школы їх тому не учіли, не формовали їх про руськы храмы, а зато і не доказали выховати, выплекасти в них ласку к тій речі, к єй красї, не доказали в ньх выховати честь і почливость к нашій церькви, к нашым предкам, к нашому богатству...

На тім містї не можу не спомянути прекрасны слова благой памяти Святїшого о. Яна Павла ІІ., кідь быв в Пряшові, окрем iншого, повів і тото про нашу церьков: „... Цілыма сторочами сьте сі утримали свою літурґію, нагромадили сьте богату дїдовизну, котра характерізує вашу церьков... тота дїдовизна, котру Вашы отцёве з великов почливостёв хранили, теперь ся давать Вам, молодым. Зясь обявляйте своє коріня, бо то є хрістіаньске коріня, котре принесло цінности і цівілізацію цілій Европі“.

„... сполоченства выходного обряду суть, як малы озерцята-плеса... всягды, де жыють ґрекокатолици візантьского обряду, міджі вірниками іншой віры, – є повинностёв вшыткых  усиловати ся о то, абы ани єдно з тых озерок-плес ся не зменшыло, або іщі гірше, не заникло...“

Так, кого волю, властно, выповнюють римокатолицькы священици по нашых селах і  містечках, по нашых храмах, як не волю свого верьховного наставника, свого папы? Або выповнюють волю свого ідейного наставника з Рима, котрый штучно роздїлив нашу єпархію, жебы єй так скоріше латинізовати? Або свідомо ліквідують нашу церьков, нашу віру... Так ся мі видить, же єдно і друге...

Остає лем вірити і надїяти ся, же справедливость прийде, бо Господь Бог терпезливый, але справедливый... На нёго будеме уповати. Він, єдиный Він, Ёго сила, Ёго воля примусить нашых душпастырїв назрїти дакус глубше до свого сумлїня, до своёй душы, отворити наповно свої затверднуты сердця і пустити до них кус Божой благодати, Божой ласкы і загорнути до нёй вшыткых своїх вірників, быти про них акуратныма отцями духовныма, котры ведуть свій Божый люд молитвами святых отцїв нашых, Преосвященых і Преподобных Владыків нашой єпархії до небесного царьства на спасеніє душ нашых.

„...Аще убо снидется церьков вся вкупі,

і всі языкы глаголють: ... не рекут лі,

яко біснуєтся...“

(Ку Коринтянам посланіє св. ап. Павла)

Павел МАСКАЛИК, Пряшів, 12. 7. 2007

Мармарош-Сіґет, 23. 6. 2007

Ёго  Святость

папа Бенедікт  XVI.

Ватікан

Жаданя делеґатів і гостїв 9. Світового конґресу Русинів

о узнаня Русиньской ґрекокатолицькой церькви свого права

на Словеньску

і выменованя єй русиньского єпіскопа

Ваша Святость,

мы, підписаны члены Світовой рады Русинів, котры сьме представителями русиньскых културных орґанізацій із  десятёх країн, зьєдиненых у Світовім конґресі Русинів і зышли сьме ся 22. – 23. юна 2007 на 9. конґресовім засіданю у містї Мармарош-Сіґет у Румуньску, в першім рядї поздравляме Вас, Ваша Святость, а єдночасно несеме Вам од Русинів-ґрекокатоликів щіры молитвы, котрыма выпрошують у Господа Бога про Вас, намістника Ісуса Хріста на Земли, міцне здравя і пребогато Божых милостей.

На світовім конґресовім засіданю были обговорены проблемы жывота Русинів у світї, главно їх културного -народностного проґресу, узнаня їх націоналных прав в окремых  державах, де жыють у великій мірі. Міджі обговореныма проблемами была і сітуація Русинів-ґрекокатоликів на Словеньску, котры чують кривду в подобі неузнаваня їх права на хоснованя материньского русиньского языка в літурґічных обрядах, права обсаджованя парохій із русиньскама віруючіма русиньскыма священиками, права приготовлїня русиньскых богословів на пасторацію міджі русиньскыма віруючіма в русиньскім языку. Русиньскы священици ся уж в 1997 роцї а потім у 2003 роцї  обернули на Вашого передника, Святого Отця Йоана Павла ІІ. зо жаданём о офіціалне узнаня Русиньской ґрекокатолицькой церькви свого права (sui iuris) на Словеньску, а тыж зо жаданём  установити єпіскопа про тоту Церьков. Але тото дїло доднесь не было вырішене. Русины собі усвідомлюють нелегкость рішіня  їх жадань, але тримають їх за  такы, на котры мають право подля світьскых і церьковных законів.

Зато з довіров і надіёв ся обертаме на Вас, Святый Отче, і  віриме, же їх просьбы будуть выслуханы. Їх надії в тім часі здають ся  быти підсилены Вашым звышеным інтересом о діятельство в Католицькій церькви на Словеньску, о котрім сьте были інформованы при недавній навщіві єпіскопів зо Словеньска у Ватіканї, але і о намаганю вытворити  ту новы єпархії. І кідь была в 1968 роцї Русиньска церьков свого права переписана в Annuаrio Pontifico на  Церьков словеньску, она і так жыє дале, хоче заховати собі свою ідентічность і розвивати реліґійну і културну дїдовизну своїх русиньскых предків. О тїм свідчіть і то, же при послїднім зрахованю жытелїв на Словеньску в роцї 2001 ся ку материньскому русиньскому языку приголосило 35 тісяч ґрекокатоликів.

Ваша Святость, в іменї Русинів-ґрекокатоликів, вірных наслїдству Кіріла і Методія і найсвятїшым традіціям выходного церьковнославяньского обряду, котры зъєдиняють  ґрекокатоликів-Русинів нелем на Словеньску, але і на Українї, в Польску, Сербії, Хорватьску, Мадярьску, Чеську, Зьєдиненых штатах Америкы, в Канадї, але і інде у світї, котрых представителї репрезентують своїх братів і сестры і на 9. Світовім конґресі Русинів у Румуньску, просиме Вас, жебы сьте з позіції  Вашого Найсвятїшого уряду выслухали голос ґрекокатоликів-Русинів зо Словеньска і обновили Русиньску ґрекокатолицьку церьков на Словеньску. За тото дїло будуть Вам вдячны і будуть благоречіти Ваше рішіня нелем теперішнї русиньскы ґрекокатолицькы віруючі, але і їх потомкы.

Слава Ісусу Хрісту!

Председа Павел Роберт Маґочій (Северна Америка)

 Підпредседа Дюра Папуґа (Сербія)

Члены СРР: Михаіл Алмашій (Україна)

                         Маріанна Лявинець (Мадярщіна)

                         Юрій Фірцак (Румунія)

                     Аґата Пілатова (Чехія)

                          Владимір Противняк (Словакія)

                          Андрій Копча (Польща)

                          Наталія Гнатко (Хорватія)

 Таёмник СРР Александер Зозуляк (Словакія)

Х А Р Т А

РУСИНЬСКЫХ ҐРЕКОКАТОЛИЦЬКЫХ ВІРУЮЧІХ

2 0 0 7

Тов ХАРТОВ ся  пригваряме  жытелям Словеньска, жебы сьме їх інформовали о реаліях у ґрекокатолицькій церькви дотыкаючіх ся  русиньскых ґрекокатолицькых віруючіх.

• Сучасна ґрекокатолицька церьков – sui iuris (свого права) была в минулости русиньска, бо Пряшівска ґрекокатолицька єпархія взникла з Мукачовской а обидві были офіціално веджены і узнаваны як єпархії русиньскы. В 1963 роцї у папскій роченцї „Annuario Pontifico“ была  Пряшівска єпархія самовольно адміністратівным переписом єдного священика означена як єпархія sui iuris словеньска.

• Русиньскы ґрекокатолицькы віруючі од 1968 року не мали офіціалну  можность выховы русиньскых священиків, а словеньскы ґрекокатолицькы священици на русиньскых парохіях ся стали аґресівныма реалізаторами словакізації.

• Русиньскы ґрекокатолици доднесь не дістали можность обновити стару або створити нову єрархічну штруктуру із належныма парохіями, а тым ани в повній мірї розвивати свою церьков у вшыткых областях реліґійного жывота, хоць тота комуніта мать на то способности, што доказують і  реалії, же в 1995 роцї быв офіціално кодіфікованый русиньскый списовный язык, же при списованю людей у 2001 роцї ся к материньскому русиньскому языку приголосило 35 000 ґрекокатолицькых віруючіх. В коло 100 селах із ґрекокатолицькыма віруючіма мать материньскый язык русиньскый понад 50 процент жытельства.

• З боку ґрекокатолицькой церьковной єрархії од 1968 року не вышов жадный імпулз або даяка ініціатіва у сферї місійного дїятельства міджі русиньскыма жытелями в їх материньскім русиньскім языку. Зато не екзістують жадны катехетічны помічникы, молитвенны книгы потребны к богослужбам, учебникы, Святе Писмо, пастырьскы листы, часописы атд., котры бы вышли з ініціатівы Пряшівского єпіскопства, або пізнїше з Кошіцького апостольского ерзархату, і были выданы в материньскім языку русиньскых ґрекокатолицькых віруючіх.

• В пряшівскій семінарії богословцї при приправі на службу священика николи не чули проповідь в русиньскім языку а не суть веджены ку пасторації міджі русиньскыма віруючіма, хоць векшину по высвячіню на священиків  єпіскоп Пряшівской єпархії номінує на русиньскы парохії.

• Тісячі Русинів міґровало зо своїх родных сіл до многых міст цілого Словеньска, але в них не мають священика, котрый бы вів пасторацію в їх материньскім языку, хоць найменше у 10 містах бы русиньскы віруючі акутно потребовали своїх священиків.

• Єпіскопы ґрекокатолицькой церькви на одпустовых святах у русиньскых парохіях не суть охотны прочітати ани лем Євангеліє в материньскім языку Русинів.

Внаслїдку нерішіня тых проблемів настає нучена асімілація  русиньскых ґрекокатолицькых віруючіх і їх парохій, што є в роспорї з ІІ. Ватіканьскым концілом, отваряючім вшыткым народам євангелізацію в материньскім языку. Выменованём вікаря про Русинів у 2003 роцї, котрый не знать русиньскый списовный язык, є неясной народностной орьєнтації і є пасівный у своїй функції, лем підтверджує маніпулацію, нежычливость і неохоту рішіня русиньской проблематікы з боку ґрекокатолицькой єрархії. Дрібны „стрічны“ крокы сучасной церьковной єрархії суть тактічнов маніпулаціёв з поглядом шырокых мас з цілём створіня ілузії, же русиньскым віруючім ся выходить настрічу, але на основны дїла і пропозіції тота верьхность не реаґує.

Тоту ХАРТУ, котра не є часово обмеджена і є опублікована к 20. І. 2007, може підпорити каждый, хто досяг вік 18 років, стотожнює ся з текстом Харты і є за зміну вышше уведженых жалостных реалій. Треба увести своє мено, призвіско, адресу, чітательно ся підписати і послати на адресу:

РУСИН і НАРОДНЫ НОВИНКЫ

Духновічово нам. 1

081 48 Пряшів

Призвіска і мена підписаных в алфавітнім порядку з уведжінём місця бываня (лем село, місто) будуть уведжены на інтернетовій строрінцї  www.rusynacademy.sk, зачінаючі од 1. ІІІ. 2007. Каждый підписаный єдночасно ся ставать сіґнатарём той ХАРТЫ. Точна адреса сіґнатаря і ёго властноручный підпис буде  в редакції Русин і Народны новинкы.

Датум           Мено і призвіско                     Адреса                               Підпис

СІҐНАТАРЇ  ХАРТЫ  РУСИНЬСКЫХ ҐРЕКОКАТОЛИЦЬКЫХ  ВІРУЮЧІХ  2007:

(Ку 31. 12. 2007 ся під Харту 2007 підписало 1.436 людей. Перебачте дакотры, кідь сьме Ваше мено або призвіско скомолили, бо дакотры нешумно пишете, а потім тяжко то розлущіти. Также во властнім інтересі пиште крашше, пиште ай повне мено, жебы было менше „перехрещеных“. Дякуєме за порозумлїня.)

1. Адамішін Николай, Красный Брід

2. Адамішінова Наталія, Красный Брід

3. Амбрухова Елена, Меджілабірцї

4. Андреанїн Ян, Воліця

5. Андреанїнова Анна, Воліця

6. Андрейцо Михал, Руська Поруба

7. Бабей Мілан, Свідник

8. Байцурова Анна, Меджілабірцї

9. Банїк Ян, Красный Брід

10. Банїкова Гелена, Красный Брід

11. Баранкова Марія, Меджілабірцї

12. Барна Іван, Рошківцї

13. Барна Іван, Меджілабірцї

14. Барнова Анна, Рошківцї

15. Барнова Анна, Меджілабірцї

16. Батько Мілан, Меджілабірцї

17. Батькова А., Меджілабірцї

18. Батькова Даша, Меджілабірцї

19. Беґа Іван, Чабалівцї

20. Боґданова Марія, Выдрань

21. Беґова Татяна, Чабалівцї

22. Безек Николай, Микова

23. Бейда Василь, Братїслава

24. Бейдова Марія, Братїслава

25. Белеёва Марія, Меджілабірцї

далшы підписаны:

Утримлеме сі свою русиньску ідентіту?

Суть Русины членами новой церькви?

Снагы уряду єпіскопа Бабяка нас поставили перед важный, мож повісти, жывотный проблем: ці докажеме утримати свою ідентіту? Із позіції уряду єпіскопа ся особно поставив проти русинства (і кідь сам є асімілованый Русин), на русиньскы села посылать своїх вірных плебанів, якы не знають, ани не хотять комуніковати з Русинами по русиньскы. Тото вшытко ся робить на основі підлости і замірности  священика, якый в 1968 роцї окламав петічный выбор вірників на русиньскых селах і не дав заевідовати: обновлїня роботы про церьков ґрекокатолицьку-уніатьску, т. є. русиньску, але про нову церьков – ґрекокатолицьку словеньску. У 2002 роцї наступив новый єпіскоп, якый зачав наповнёвати посланя новой церькви – словакізовати. Вірників церькви ся нихто не просив, ці хотять ся заевідовати до новой церькви. Монс. Бабяк ся односить к вірникам на русиньскых селах, як ку своїм підданым. Не хоче з Русинами говорити на тему церькви русиньской, яку заложыли нашы предкы, церькви, яка была 400 років про Русинів матїрёв і школов. Жывот той церькви  быв неоддїлный од жывота Русинів. Церьков была одповідна за выхову Русинів.

Тото вшытко про сучасного єпіскопа уж не є правда. Ту є ясный доказ правды, чом прияла влада закон, подля якого на заложіня новой церьви треба 20 тісяч вірників. Прото бы на нашых селах было треба найти людей, якы із священиком Гірком тогды орґанізовали петіцію, і дознати ся, ці люде знали о тій підлости. Настав час про самых вірників на русиньскых селах повісти свій погляд, ці принимають нову церьков за свою, або давають свій голос петічному выбору, абы святый престол обновив роботу церькви уніатьской-русиньской, котра свою роботу скінчіла нараз із смертёв єпіскопів отця Ґойдіча і о. Гопка, а про Пряшівску єпархію быв даный штатут про роботу уніятьской церькви.

Монс. Бабякови хочу повісти лем єдну правду: перечітайте собі пролоґ к Євангелію пророка Конштантіна-Кіріла, якый уж в давно ся просив: „Ці не падать дождж на вшыткых єднако, ці сонце не світить на вшыткых, ці не дыхаме єднакый воздух?“ Мы познаме многы народы, котры мають своє писмо, свій язык, і Бога славлять своїм языком. Чом Бога робите безмічным, абы нам не розумів? Якраз філозоф Конштантін-Кіріл вытворив писмо про Славян, а вдяка ёму, ся і наш народ Русинів міг зарядити міджі народы Европы. Старословєнчіна, глаголіка, ся вдяка Кірілови і  Мефодіови у р. 869 стала четвертым языком в Европі. Ту быв фундамент і нашого русиньского языка, якый творила і нас учіла праві церьков ґрекокатолицька-уніатьска.

Нашы народны традіції не суть поставлены на глиняных ногах, але на могутній скалї, історічно доложеній в кіріло-мефодьскій і великоморавскій традіції. В довгых і неславных часах были все чістым студником народа Русинів, аж до днешнїх днїв. Днесь не треба полемізовати з людми, якы нам одперають право на властну історію. Не сьме підданы, але слободны.

К предпоятости єпіскопа Бабяка проти русинізму бы ся мав остро поставити і коордіначный выбор Русиньской оброды на Словеньску і дати до влады републікы і до уряду омбудсмана острый протест, бо церьков цілено порушує закладны права людей, а вірници не суть інформованы, же ся стали членами церькви новой, церькви словеньской. Тоты проблемы треба рішати безодкладно, а у Ватіканї высвітлити, же Русины жадають, абы была забезпечена контінуіта церькви уніатьской, а єпархії в Пряшові вернути право церькви ґрекокатолицькой-русиньской. Про уряд єпіскопа Бабяка треба Єпіскопскій конференції  СР запропоновати вытворити уряд на Спішу, де буде мати простор про словакізацію асімілованых Русинів Спіша аж по вышнёгроньску теріторію, кідь не быв охотный подвод в евіденції высвітлити. Полемізовати з єпіскопом і допрошовати ся є страта часу. Скоріше бы было треба людей на селах інформовати, абы ся поставили на позіції одказу своїх предків і одперли послушность плебанам і послали їх на єпіскопскый уряд. Треба повісти, же тота церьков не має історію, не має ани право без участи вірників рішати словакізацію під покровом Бога.

Михал БУРЦІН, Гуменне  13. 6. 2007

Одышов у вічность Гавриїл Мірошай

5. юна 2007 дотовкло сердце чоловіка, котрый переважну часть свого жывота присвятив хоровій церьковній музицї. У віку 84 років навсе нас охабив Гавриїл Мірошай, основатель у 1968 роцї і діріґент Старославяньского ґрекокатолицького катедралного хору св. Йоанна Хрестителя, на челї котрого стояв скоро 30 років.

● Закладатель і довгорічный діріґент Старославяньского катедралного ґрекокатолицького хору св. Йоанна Хрестителя – Гавриїл Мірошай (сидить злїва) зо своїма хорістами.

Своїм дїятельством дістав ся міджі найвызначнїшых діріґентів у Пряшові і в історії пряшівскых катедралных хорів. Хоровый спів під ёго веджінём ся став неоддїлнов частёв божественных літурґій у катедралнім храмі св. Йоанна Хрестителя, вшыткых вызнамных церьковных подїй Пряшівской ґрекокатолицькой єпархії, многых успішных културно-общественных акцій у Пряшові, на Словеньску і за ёго граніцями.

Гавриїл Мірошай ся народив  13. фебруара 1923 в селї Няґово, Тячівского раёну на бывшій Підкарпатьскій Руси, в родинї ґрекокатолицького священика. Уж почас ґімназіалных штудій в Ужгородї і телолоґічных штудій в Пряшові і в Оломовцу, приобрів любов до хорового літурґічного співу, котрый зістав в ёго сердцю на цілый жывот. На ёго музичне чутя вплынули такы вызнамны особности церьковнославяньского хорового співу, якыми были Анна Росинєвіч-Щуровска, Вєра Ромішевска, М. Шілвай, проф. Імріх Седлак, Штефан Гладонік, Нікіфор Петрашевіч, проф. Тїхі, проф. Юрій Бобак, Йозеф Олейнїк і далшы хормайстры і учітелї музикы, котрых особно знав і їх діріґентьске дїятельство обдивляв. Ёго жывотна туга стати ся священиком ся му не сповнила про знамы смутны подїї звязаны з наступом тоталітного режіму зачатком 50-ых років минулого стороча. Вступив до цівілного жывота, спершу учітелёвав, потім робив у господарьскых функціях. Гавриїл Мірошай быв прикладом скромного, робітного, жертовного чоловіка, своїй ґрекокатолицькій церькви одданого віруючого, в родинї старостливого і ласкавого отця. Не любив принимати слова хвалы при своїх жывотных юбілеях.

Небогого выпровадили на послїдню путь 13. юна 2007 у Домі смутку в Пряшові,  похованый є на пряшівскім цінтерю.

Вічная ёму память!

Др. Петро КРАЙНЯК, Пряшів

Чом підпорую Харту 2007

Несподївало ня некваліфіковане, поверьхне, арґументачно ірелевантне выголошіня Пряшівского ґрекокатолицького єпіскопского уряду односно Харты русиньскых ґрекокатолицькых віруючіх 2007.

Высвітліня є можне мінімално з двох прічін: 1. Незналости проблематікы вышше 15-річной калварії, котру допеперь Русины пережыли при просаджованю своїх народностных пожадавок адресованых єпіскопскому уряду  у Пряшові. Або: 2. Умыселне іґнорованя жадостей русиньской народностной меншины, котры представляють проблем у реалізації намірів ґрекокатолицькой церькви, а то словакізації літурґічных обрядів і досягнутя „чістоты“, або „єднофаребности“ Ґрекокатолицькой церькви на Словеньску, котра мать быти презентована з народностного боку як церьков „sui iuris“ словеньска, што є в розпорї з єй історіёв, бо она была як церьков „sui iuris“ ruthenskou. Треба, жебы сі челнз представнителї пряшівского єпїскопства в інтересі спознаня і обєктівного посудженя проблематікы уплатнёваня пожадавок своїх вірників русиньской народности усвідомили, же тот проблем  є довгодобый, не є звязаный лем із послїднїма роками, кідь до функції єпіскопа наступив Монс. Ян Бабяк. Уж ёго предходця – Монс. Ян Гірка евідовав многы жадости і скаргы на безоглядну словакізацію в русиньскых фарностях, на неґатівны реакції священиків словеньской народности, респ. словеньской орьєнтації решпектовати старославяньскый язык в літурґічных обрядах, пізнїше і жадости віруючіх на пасторачну практіку – чітаня Євангелій, Апостолїв, хрестин, вінчанок, погробів, выучованя набоженьской выховы і т. д. в русиньскім языку.  Русиньска оброда на Словеньску уж выше 15 років евідує множество писем, скарг і припомінок вірників, котры крітічно вказують на сітуацію в тім напрямі. Може то потвердити редакції періодічной пресы Народны новинкы, Русин і InfoРусин, як і функціонарї РОС і єй актівісты з особных контактів iз неспокійныма і беспомічныма вірниками, котры у своїх фарностях не мають можность протів словакізації ся бранити. Словне споїня „аґресівна словакізація“ уведжене в Хартї наповно выстигує справованя ся словеньскых душпастырїв у русиньскых селах. Суть конкретны факты, котры свідчать даколи аж о уражливых выядрінях дакотрых священиків на адресу народностно усвідомленых і своїх прав ся дожадуючіх Русинів, у дакотрых припадах суть такы словны атакы на гранї трестно-правного характеру, респ. порушованя уставных прав жытелїв СР. З найвекшов правдоподобностёв мають тоты священици одвагу так приступати ку своїм русиньскым вірникам, бо мають підпору у своёй єрархії у пряшівскім єпіскопскім урядї, справують ся так з „тихов“ підпоров надрядженых і не мусять мати страх з будь-якого постигу або одсуджіня. Выходом із даной сітуації было бы выменованя єпіскопа про Русинів, котрый бы ґарантовав їх народностны права в церьковнім жывотї. З таков жадостёв ся од 1998 року дакількораз обернула репрезентація Русинів писомно, але і особныма навщівами на апоштольскій нунціатурї в Братїславі, враховано жадости о приятя у Святого Отця у Ватіканї. Выменованя вікаря про Русинів в особі василіяна Петра Павла Галька (наперек рекомендації  русиньскыма священиками іншой особы), як потвердила дотеперішня практіка, было хыбне і шпекулатівне рішіня.  Отець Галько не мав представу о даній проблематіцї, котру мать як вікарь рішыти, ёго характеровы властности го дали на уровень штатісту, пасівного у функції, котра сі выжадує енерґічне і докладне просаджованя пожадавок русиньскых віруючіх, котрых репрезентує.

Ку даній проблематіцї было бы можне заповнити дакілько сторінок з інтернету ці то з погляду ґенезы розвитку русиньского обродного процесу по 1989. роцї, або і актівіт Русиньской оброды наы Словеньску і далшых русиньскых орґанізацій, але і актівістів, усвідомленых священиків і рядовых вірників. В каждім припадї хочу підпреслити, же є барз тяжко вести конштруктівный діалоґ з людми неінформованыма, легковажныма і з людми, котры суть в заятю свого націоналістічного пересвідчіня і протіврусиньского думаня. Траґедіёв про нашых русиньскых вірників є факт, же такы особы мають поставіня, функцію і правоміць вырішовати о їх народностній долї в набоженьскім жывотї.

Єм того погляду, же факты, уведжены в Хартї,  суть невывернутельны і неоддіскутовательны. Єдиным справодливым рішінём є признати русиньскым вірникам їх право на материньскый язык в літурґічных обрядах у змыслї рішінь ІІ. Ватіканьского концілу, але і їх уставных прав як жытелїв СР. Є лем природне, же пасторачна практіка русиньскых вірників бы мала быти управлена і юрідічно прислушнов єрархіёв і теріторіалнов штруктуров. Єм пересвідченый, же такый крок веджіня пряшівского єпіскопства бы зміцнив єдноту ґрекокатолицькой церькви на Словеньску і єй вірників. Узнаня Русинів у сполоченстві ґрекокатолицькых вірників, попри вірниках словеньской народности і другых народностей, бы зміцнило в сучасности порушану годновірность русиньскых вірників ку веджіню своёй церькви, главно ку своёму єпіскопови. В інакшім припадї выникне конфлікт меджі вірниками і їх церьковныма представителями, котрый в днешнїй добі презентованый із народностного боку може мати неприємны наслїдкы. Єм пересвідченый, же о перспектіву такого розвитку довго нерішеных проблемів у Ґрекокатолицькій церькви на Словеньску не мать нихто скуточный інтерес.

Др. Петро КРАЙНЯК, Пряшів, 9. 3. 2007

(Автор є довгорічным актівістом Русиньской оброды на Словеньску, бывшым членом выконного выбору РОС, істый час быв і єй говорцём, в сучасности є реґуларным дописователём до русиньской пресы.)

Підпора  ХАРТЫ 2007

русиньскых ґрекокатолицькых віруючіх на Словеньску з боку

русиньской інтеліґенції зо Свідника

Мы, ґрекокатолицька русиньска інтеліґенція, што тримаме в почливости одказ славяньскых віроучітелїв св. Кіріла і Мефодія, културну і духовну дїдовизну  нашых предків, і в сназї продовжовати в дїлї нашы русиньскых ґрекокатолицькых (ґр.кат.) мучеників Пряшівской єпархії – Владыків Петра Павла Ґойдіча і Василя Гопка, тым высловлюєме велику неспокойность над проглублюючім ся асімілачным аж ліквідачным тиском на тісячі вірників Русинів з боку веджіня єпіскопства, екзархату і многых ґрекокатолицькых священиків.

Зо жалём конштатуєме, же наша довгорічна терпезливость, снага о конштруктівный діалоґ, просьбы, писомны жадости і скаргы дотеперь не нашли позітівный одгук на ниякім ступни церьковной гіерархії ґрекокатолицькой церькви. Сучасный став неслободы русиньскых ґр.кат. вірників і священиків на Словеньску ся в многім подобать на сполоченьску сітуація і позіцію інтелектуалів у Чеськословеньску при взнику Харты ’77.

На письма ґр.кат вірників, адресованых єпіскопам, нунціёви ці до Ватікану, не дістаєме ани лем одповідї. Через атнірусиньскых священиків ся ступнює снага прискорити нашу асімілацію. Неважны „стрічны“ крокы сучасной церьковной гіерархії суть лем тактічнов маніпулаціёв із публічнов думков з цілём замолгованя, же  русиньскым вірникам ся выходить на стрічу. Лемже на основны дїла і пропозіції верьхность не реаґує. Стрічаме ся з нежычливостёв, неохотов і неінтересом церьковных представителїв о справедливе  правне рішіня позіції русиньскых вірників. Наприклад на выменованя вікаря про Русинів (в 2003 р.) з неяснов народностнов оріентаціёв і неспособного рішати недобру сітуацію вірників, лем підтверджує нашы неблагы і болячі скусености.

На основі уведженого ПРОПОНУЄМЕ з рядїв сіґнатарїв харты выбрати представителїв і пожадати приятя у Святого отця Бенедікта XVI.

Мы, сіґнатаре проголошіня Харты 2007, тым жадаме церьковну верьхность:

І. ДОТРИМОВАТИ RELATU SEMPER і ЦЕРЬКОВНЕ ПРАВО (CCEO)

21. 9. 1818 булов папы Пія VII. Relatou Semper (вырішінём навсе), одорванём од Мукачевской, взникла Пряшівска єпархія  Diocesis Eperiesensis Ruthenorum (Єпіскопство пряшівске про Русинів). Обидвы єпархії (єпіскопства) были офіціално веджены і узнаваны як русиньскы.

• В 1963 роцї в роченцї папы Annuario Pontifico была наша єпархія свойвольно адміністратівным переписом якогось священика означена як єпархія sui iuris – словеньска.

• Ціленаправлено уж од 1968 аж дотеперь суть русиньскы священици (традіціоналісты) з веджіня єпіскопства вытискованы і шіканованы. Теперішнї єпіскопы не суть докінця охотны в русиньскій парохії на одпустовых праздниках ани лем прочітати євангелії по русиньскы.

• Русины-ґрекокатолици ани по 1989 роцї (кідь штатом была по роках неслободы зась признана русиньска народность) не мали можность вытворити гіерархічну штруктуру з одповідныма парохіями. То принимаме як великый прояв непочливости к благореченым Владыкам-мученикам.

ІІ. РЕШПЕКТОВАТИ ДЕКРЕТ ORIENTALIUM ECCLESARIUM

о выходных католицькых церьквах, приятый ІІ. Ватіканьскым собором 21. новембра 1964

У вступі цітованого документу ся уваджать: „Католицька церьков тримать у великій почливости інштітуції, літурґічны обряды і способ жывота выходных церьквей“. Дале ся в пунктї 4 приказує: „Зато няй ся всягды на світї зроблять міры в інтересі охраны і розвоя вшыткых містных церьквей, а з тым цілём няй ся встановлять парохії і властна гіерархія, де то выжадує духовне добро вірників“.

Чом потім русиньскым вірникам на Словеньску суть тоты права довгы рокы одпераны?

• В Пряшівскій семінарії богословцї не суть веджены к служіня міджі русиньскыма вірниками, якраз навзупы. Ту нїґда не чули проповідь по русиньскы, притім векшиа богословцїв по высвячіню за священиків  єпіскопом Пряшівской єпархії є менована на русиньскы парохії, де многы способствують біль вірникам.

• В 1995 роцї быв офіціално кодіфікованый русиньскый язык. При списованю людей в 2001 р. ся к материньскому русиньскому языку приголосило 35 000 ґр.кат. вірників. З коло 250 сел на Словеньску, де ся доднесь говорить діалектами русиньского языка (lingua ruthenica) подля офіціалного списованя в скоро 100 селах, з высше 50 перцент ґр.кат вірників увели материньскый язык русиньскый.

• Тісячі Русинів міґровали із своїх родных сел до многых міст цілого Словеньска. У Свіднику тыж не мають русиньского священика, котрый бы служыв у їх материньскім языку. Найменше в 10 містах бы вірници акутно потребовали своїх священиків.

Покы в штонайкоротшім часї про духовне добро Русинів у Ґрекокатолицькій церькви на Словеньску ся не зачне вести серёзный діалоґ і справедливо дїяти в єдности з церьковным правом (CCEO) і історічнов правдов, сьме готовы через выбраных говорцїв сістематічно інформовати о нашых проблемах шыроку громаду. Формов отвореных писем і орґанізованых акцій будеме боёвати о підпору  хрістіанів і шырокой общіны дома і за граніцями нашой отчізны – за утриманя кіріломефодьской дїдовизны в ґрекокатолицькій церькви.

Харта 2007 є опублікована на інтеренетовій сторонцї www.rusynacademy.sk. Каждый, хто досягнув 18 років свого жывота, уведжінём мена, прізвиска, адресы і своїм підписом  може підпорити проголошіня і нашу снагу о направлїня уведженых болячіх дїл.Треба то зробити на выдрукованых гарках ХАРТЫ 2007!

Підписаны:

Інж. Михал Кость, директор н. о. Деревяны храмы під Дуклёв, 0915/942 172

Бак. Мілан Бабей, Свідник

ПеадДр. Іван Русинко, Свідник

Мґр. Марія Ґобанова, Штефуров

Інж. Павел Тірко, Нижнїй Комарник

Недодумана Харта русиньскых ґрекокатолицькых віруючіх

Харта є дефінована як публічный документ прінціпіалного вызнаму, яка обсягує і ґарантує сукупность конкретных людьскых прав або обсягує сукупность пожадавок на людьскы права.

Тото усвідомлїня сі важности документу прінціпіалного вызнаму нам предписує, што має Харта обсяговати, од кого має взникнути, а ку кому має быти направлена. Также, кідь має здобыти прінціпіалный вызнам, мусить мати ініціатора, адресата і точно уведжены права або пожадавкы на права, котры ініціатор, (сіґнатарї), не мають. Неписаным законом є, же Харта ся дає сіґновати (підписовати) аж тогды, кідь єй дахто з ініціаторів пожадавок підписав. Подля того далшы потенціоналны сіґнатарї будуть мати довіру (або нї) к обсягу Харты, і довіру к тому, же така Харта є в тій добі потрібна. Сіґнатарї – єдиніцї не штудують обсяг документу як правници. Кідь відять і познають першых трёх-штирёх ініціаторів-сіґнатарїв, вірять в справедливость пожадавок Харты.

Конштатованя недостатків при забезпечованю реліґійных людьскых прав на Словеньску, котры пропонована і через НН росшырена Харта має, не дає листинї потрібну прінціпіалность. Од никого ніч конкретно не жадать. І так абзац цітованый на другім боцї папіря пропонованого людём на підписованя, ай кідь є справный і вшыткы з ним можеме быти согласны, є лем конштатованём ставу. Можеме ся стрічати і повторяти сі го каждый день і в каждім селї, але тым ся ніч не змінить. Попробую холем на двох „заражках з першой сторінкы“ демонштровати, як бы єм сі то представлёвав. Зачінам першым абзацом:

• „Сучасна Словеньска ґрекокатолицька церьков – sui iuris ... і т. д. ...“ За цітаціёв того абзацу бы мала наслїдовати выразным шріфтом „Пожадавка“: Жадаме, жебы наше Пряшівске ґрекокатолицьке єпіскопство обернуло увагу Риму на уведжену самоволю і жадало єй одсуджіня  на такій уровни, на якій быв опублікованый колишнїй нелеґалный крок єдного священика. Наше єпіскопство няй жадать потверджіня платности первістного права, же ґрекокатолицька церьков на Словеньску зістає все русиньсков церьковлёв sui generis.“ Нашто конштатовати хыбу, кідь не жадаме, абы была направлена?

•  По другім і третїм абзацу бы мала наслїдовати пожадавка к там уведженым недостаткам. Напр.: „Жадаме ґрекокатолицьке єпіскопство і компетентны штатны інштітуції, абы по взаємнім договорї з компетентныма штатныма орґанами забезпечіли повинне навчаня русиньского языка про молоде священицьке поколїня, абы богослужіня міджі русиньскым жытельством ся

могло реалізовати в материньскім языку Русинів.“

• По названю каждого недостатку при дотримано обчаньскых реліґійных прав мусить наслїдовати ясно формулована пожадавка на направлїня кривд, котры чуєме і котры суть напрямованы к планованій асімілації Русинів. Цілену, або з поверьхности і недоконалости контролї дотримованя людьскых прав выплываючу снагу стерти Русинів з народностной карты Европы, поважуєме за замірне продовжованя сталіньской народностной політікы,. Якый-небудь напад на ґрекокатолицьку церьков або єй обмеджіня  є заєдно нападом на русиньску народность.

• В далшім абзацу треба формуловати „Жадаме МК СР фінанчно підпорити  выданя основных реліґійных книжок: як: Кетехізм, Молитевник, Співник літурґічных і праздничных співів, Старый і Новый закон і под.

Так конціпована Харта бы мала потім основный вызнам і ціну. Інакше ся може стати, же ся нияка направа не зробить і обвинёваны місця нам ознамлять: „Гей, о недостатках знаме такісто як вы, але сі думаме, же вам то так пасує, бо сьте ани у єднім пунктї вами конштатованых недостатків оправу і направу в Хартї не пожадовали“.

Харту конціповану так, як вышла в Народных новинках, поважую за недоконалу і россіяну. Кідь ся дахто з нашых озве з даякыма пожадавками о направу хыб в дотримованю реліґійных і обчаньскых слобод, може ся дочекати одповідї, жебы быв тихо, бо русиньскы ґрекокатолици недавно підписовали „Харту вірників“, а ніч таке не пожадовали. Не поміг бы нам арґумент, же не знаме, хто тоту Харту робив, хоць досправды не знам хто єй робив а чом хотїв зістати в анонімітї. Є лем адреса, де – кідь Харту підпишу – єй мам послати. То, што є выдане, є лем поверьхность, може прояв популізму чоловіка або ґрупы, але Харта є дашто інше. Прочітайте сі зачаток. Першы речіня. Прошу авторів: думка є добра, але поверьхность єй занурюює до воды маловызнамного ґеста.

Перебачте мі мою щірость і тото, же я тоту „недоконалость“ не підписав. Думка є важна. Ай єй высловлїня бы мало быти докладне, абы єй вага росла і ословлёвала людей к выданю оправдовой Харты русиньскых ґрекокатолицькых вірників.

Штефан ЛАДІЖІНЬСКЫЙ, Братїслава  

ОТВОРЕНЕ ПИСМО

преосвященому владыкови Монс. Міланови Хавтурови, апостольскому екзархови в Кошыцях

11.ІІІ.2007

Преосвященый владыко,

доволюєме собі Вам написати тото отворене писмо як реакцію на дакотры Вашы высловы  в недїльній  русиньскій релації Радія ПАТРІЯ (4.3.2007 р.), де сьте бісідовали окрем іншого і о русиньскых церьковных перекладах. Дакотры Вашы нагляды нас померзили і засмутили, бо не суть правдивы, а як кібы іґноровали довгорічне – а як  свідчіть і каждоденна практіка – і боголюбе перекладательске дїло русиньскых священиків і інтеліґенції.

Самоперше:

На теолоґії  за тоталіты і за теперішнёй демокрації штудовали все і богословы  з русиньскых сел. Кідь бы ся днесь холем векшына з них голосила ку Русинам а хотїла пасторовати на русиньскых селах і русиньскым языком, не быв бы недостаток русиньскых священиків. Церьковна верьхность бы мала честно признати, же до року 1989 быв од самой церьковной верьхности просаджованый в богослужінях словеньскый тренд. Старославянчіна была преферована як незрозуміла, застаріла, немодерна, на шкоду місійного дїла Церькви. А такыма были означены тыж і богословы і священици, котры заставали за старославяньскый язык.  Кідь русиньскы священици і інтеліґенція по 1989 р. зачали актівнїше робити на церьковных перекладах в зрозумілім русиньскім материньскім языку, не нашли достаточне порозумлїня у церьковной верьхности. Перекладателї довгы рокы чекали на церьковне схвалїня предложеных книг, а і до днешнёго дня было схалено мінумум з того, што ся на схвалїня дало. Старостливость о русиньскых ґрекокатолицькых віруючіх доднесь не выходить зо стороны церьковной верьхности, як бы то мало быти, але зо стороны русиньскых священиків – родолюбів, котры суть нераз і самов церьковнов верьхностьов означованы за русиньскых націоналістів, фанатіків і розбивачів епархії уж лем зато, же чітають на Службах Божых святе Євангеліє по русиньскы.

      Вшыткы переклады даваны на схвалїня суть в кодіфікованім русиньскім языку  а суть дїлом переклададельского тіму, котрый 25 років робить на тім полї. Од 1995 р., коли быв кодіфікованый русиньскый язык, є кажде дїло  сконтролёване Оддїлінём русиньского языка і културы Інштітуту реґіоналных і народностных штудій Пряшівской універзіты – найкомпетентнїшов русиньсков языковов інштітуціов на Словеньску.

До Рима на церьковне схвалїня были в русиньскім языку в 2005 р. предложены тоты Тайны: Крещіня, Міропомазаня і Манжелство. Приготовила їх русиньска  секція при Ґрекокатолицькiй літурґічній комісії а  одобрила їх Літурґічна ґрекокатолицька комісія Пряшівской епархії і Кошыцького екзархату а тыж і Оддїліня русиньского языка і културы ІРНШ Пряшівской універзіты.  

Просиме ся Вас, преосвященый владыко Мілане: Познате іншых і компетентнїшых людей, котры бы мали, ці знали зробити таке дїло?

В релації сьте ся высловили, же до Рима не можуть іти   переклады лем на „дакій говоровій речі“ з „неясныма“ языковыма правилами, жебы сьме не вышли на сміх. Тоты Вашы слова ранили науковців, котры в 1995 р. кодіфіковали русиньскый язык  а на торжественнім актї в Братїславі видїли сидїти і вас; ранили тых, котры добровольно i задарьмо роблять уж довгы рокы, жебы люде чули слово Боже в материньскім языку, але  ранили і робітників Оддїліня русиньско языка і културы ІРНШ на Пряшівскій універзітї, котре  робить вшытко, жебы ся русиньскый кодіфікованый язык розвивав а через штудіум русиньского языка наш народ мав і свою інтеліґенцію.

Знаме, владыко, же сьте про Ґрекокатолицьку церьков выховали многых священиків. Но руку на сердце: Кілько з них служыть на русиньскых селах про народ, з котрого походите і вы?

В послїднїм часї видиме, же многы русиньскы віруючі Ґрекокатолицькой церькви, але і много інтеліґенції, явно і ясно декларують свої нагляды на русиньску проблематіку в нашій Церькви.

Віриме, же церьковна верьхность буде акцептовати тоты реліґійны потребы а конштруктівно выйде своїм вірникам навстрічу. Бо дотеперь, нажаль, видиме з єй стороны лем інвектівы.

За бывшу русиньску секцію ґрекокатолицькой літурґічной комісії :

о.Крайняк, Камюнка

о.Поповець, Чірч

о.Костілник, Гінківці

За Оддїліня русиньского языка і културы Інштітуту реґіоналных і народностных штудій Пряшівской універзіты:

ПгДр. Анна Плішкова, ПгД.,

Доц. Др. Василь Ябур, к. н.

Na vedomie:

1. Mons. Milan Chautur, košický exarcha, Košice

2. Apoštolská nunciatúra, Bratislava

3. Mons. ThDr. Ján Babjak, SJ, prešovský eparcha

4. Redakcia Rusín a Ľudové noviny, Prešov

5. Slovenský rozhlas, Rádio Patria, Hlavná redakcia národnostno-etnického vysielania

Одповідь ґрекокатолицького апостольского

екзархы на Отворене писмо

Дорогый отче!

Дякую за Вaше „Отворене писмо“ з 11. 3. 2007, котре є реакціёв на розгласову релацію Радія Патрія. Не хотїв єм спричінити дакому смуток своїма словами, але єпіскоп мусить быти прямым, кідь іде о прінціпіалны дїла, хоць ся ёго слова дакого і неприємно дотулять.

1. Каждый знає, же політічна міць в 50. роках минулого стороча ліквідовала вєдно ґрекокатолицьку церьков і русиньскый народ, также од того часу ся нихто одкрыто не міг ідентіфіковати як ґрекокатолик і Русин. Зато ся не дасть твердити, же за тоталіты было дость ґрекокатолицькых священиків про русиньскы парохії, як пишете в писмі (о тім свідчіть і штатістіка русиньскых абсолвентів КМБФ у Братїславі). Хочу тым лем підкреслити, же за даный став могли якраз комуністічны лідры русиньского походжіня, котры нашым хлопцям, якы хотїли штудовати теолоґію, робили великы проблемы, і днесь ся чудують, же по русиньскых селах ся проповідало по словеньскы. Притім самы зніщіли перспектіву священицькой професії на русиньскых селах і забранили тому, жебы з тых областей ішов дахто за священика. Не знам, ці то быв їх ціль зніщіти русиньску інтеліґенцію, котра бы дїяла міджі нашыма людми по селах, але є істе, же без нёй ся народ не міг цілы десятьроча розвивати і днесь праві тоты політіци часто ся роблять великыма застанцями меншин.

2. Мам у почливости „науковцїв, котры в 1995 роцї кодіфіковали русиньскый язык“, але то іщі не стачіть на то, жебы могли перекладати біблічны тексты.  Ведь условіём католицькой церькви є, жебы каждый переклад до народного языка ся робив із оріґіналной верзії, ці Вулґаты, або Септуаґінты, з тым, же ся може порівнати з іншыма  перекладами. A роблять то все одборници біблічной наукы, котрых ціложывотным посланём є штудіум Святого Писма, жебы ся так передышло ай найменшым різікам зміны тексту. Зато „Kán. 825 CIC“ підкреслює в параґрафі 1: „Книгы Святого Писма не мож выдавати, кідь не суть схвалены Апостольскым престолом, або конференціёв єпіскопів. Так істо, жебы ся могли выдавати їх переклады до народных языків, выжадує ся, абы были схвалены тов самов авторітов і сучасно выбавлены потребныма і достаточныма пояснїнями.“ Зато єм не міг повісти, же поважую русиньскы євангелії за автентічны і з повным одобрінём церькви, котре выжадує церьковне право. На такых заважных книгах, якым є Святе Писмо, не мож робити лінґвістічны пробы в никотрім языку, а уж цалком не такого характеру, же ся предкладають віруючім як повинный літурґічный текст, а притім не суть схвалены Святым престолом.

3. Літурґія не є особным маєтком, з котрым собі може робити каждый што хоче, але є дїдовизнов церькви. І так не інтеліґенція, але літурґісты і тоты, што суть повірены церьквов на основі декрету єпіскопа, можуть робити над перекладами. Красно, же „русиньскы священици і інтеліґенція по 1989 роцї зачали актівнїше робити над церьковныма перекладами“, але хто їх на то повірив і до якой міры вникли до духа літурґії через інтензівне штудованя літурґікы? Ани переклад обычайной книжкы не може ся публіковати без сугласу автора, а што потім з такым історічным дїлом, якым є свята літурґія? Зато „Kán. 657, § 1 CCEO“ приказує: „Схвалёваня літурґічных текстів, по попереднім проштудованю Апостольскым престолом, є в патріархалных церьквах резервоване патріархови, в митрополитных церьквах sui iuris митрополитови зо сугласом рады єрархів, в остатнїх церьквах мать тото право лем Апостольскый престол, і тыж в рамках, котры він становив, єпіскопы і їх леґітімно установлены громады.“ Зато, же на Словеньску не маме од Апостольского престола ниякы повіріня, што ся тыкать літурґічных книг, ани не сьме патріархалнов або митрополитнов церьквов, то подобно як і при перекладах Святого Писма, сьме і в літурґічных перекладах одказаны на Святый престол. Зато єм мусив у розгласовій релації повісти правду о тім, же русиньскы переклады еввангелій ці літурґічных текстів не суть автентічны і одобрены належнов дікастеріов Святого престолу. А є правдов і то, же затля не суть приниманы ани вшыткыма віруючіма в русиньскых областях.

4. Ґрекокатолицька церьков ся цілы десятьроча гордила своёв послушностёв Святому Отцёви, котра ся підтверджує решпектованём ёго наряджінь, котры суть закомпонованы в церьковнім праві в розлічных установлїнях Святого престолу. Зато є важне, жебы сьме ай перед свою народну приналежность поставили то, што належыть церькви, бо інакше порушыме священицьку присягу, котру сьме зложыли перед своїм высвячінём. Або можеме зістати  „будителями“, але не знеужывайме на то Хрістове священство і ёго євангелії – то значіть позіцію, котру сьме дістали од церькви, не властнов заслугов. Є много способів, як пробудути у народї здорове усвідомлїня, но треба то робити, решпектуючі вшыткы священицкы і сполоченьскы прінціпы. Возьмийме собі приклад од благореченых єпіскопів Павла і Василя, попозерайме на способ русиньского родолюба Александра Духновіча і іншых, од котрых ся много научіме тактности і терпезливости. Про нас не суть прикладами націонално заміряны політіци, бо в їх снажіню не є тілько жертвеннности, як презентують. Будьме мудрыма будователями, котры будують дім на скалї Божых і церьковных приказань (порівн. Лк 6, 46 – 49), і боюйме за то, што є добре,  хоснуйме к тому  добры пути, бо ани добрый ціль не може посвячовати средства, котры к нёму ведуть.

Іщі раз дякую за „Отворене писмо“, котре мі доволило припомянути Вам важность церьковного права і сучасно Вам припомянути, же без правил народ не поведете к доброму, а і то, з чім ся трапите, Вам не принесе радость. Желам Вам глубоке пережываня  Великого посту, котрый дає простор про бівше покаяня, і выпрошую радостну надїю до великых свят Пасхы.

Владыка МІЛАН,

кошыцькый апостольскый екзарха

Кошьцї, 22. 3. 2007

(Тота одповідь была адресована о. Франтїшкови Крайнякови, лем не знаме чом копія не была послана і до редакції нашых новинок, де Отворене писмо владыкови Міланови было надруковане, хоць ся то уваджать на кінцї ёго одповідї під словами „Na vedomie“?! Наперек тому, про обєктівность, публікуєме тот текст у нашім перекладї на русиньскый язык – А. З.)

„Отворена одповідь“ під дробноглядом

Ваша екцеленція, отче Екзархо,

з великым інтересом єм прочітав у Народных новинках з 18. апріля 2007 року отворену одповідь на отворене письмо. Отвоеренї треба повісти, же Ваша одповідь была дооправды „отворена“. В нїй сьте вылляли вшытко, што Вас знервознёвало, аж палило  з чім Вас „отравлюють“ Вашы братя нелем во Хрістї, але й по кровли. Але менше ся уж дасть повісти, жебы Вас, як душпастыря, палило тото істе, што пече їх, Вашых братів, што болить їх, з чім сі уж не знають рады, бо уж допереду жычіте їм, же „... і то, з чім ся трапите, Вам не принесе радость“. Досправды, „теплы“ слова отця духовного, сердечны пожеланя верховного пастыря, отцовска рада отця Екзарху.

Не буду реаґовати на вшыткы Вашы позіції. Хотїв бы єм зареаґовати на єдну з них, де „бічуєте“ „комуністічных лідрів русиньского поводу“, котры робили „великы проблемы“. З тым у великій мірї мож лем сугласити, і кідь ся мі напрошує єден вопрос, же як ся могли дістати на штудії такы просты хлопцї, як Вы? Ці сьте были такы шыковны, же сьте „перескочіли“ тоты проблемы? Але нелем Вы, але ай десяткы іншых нашых хлопців, велё з котрых не забыли на то, же ся „кормили руськым хлїбом“, котры не заблудили, котрых не приманили сходы церьковной єрархії, але зістали скромны, но ужыточны своїй вірї і свому народу. Де же сьте ся нашли? Де же сьте ся очутили Вы?

Не мож не сугласити з тым тверджінём, же комуністы „знищіли перспектіву священицькой професії“. Так є! Мате правду. Знищіли! Але што робите Вы? Чім ся од них одрізняте? Ц,і може, сьте мали снагу наслїдовати благореченых влыдыків Павла і Василя?! Ці сьте мали снагу направити то, што натворили комуністы? Анї здалека! Наопак. Фалошно сьте выужыли тото, што они здевастовали,  і на могилах нашых преосвященых і преподобных священомучеників, як і на стовках, може, тісячах могил достойных Отців духовных ліквідуєте руську церьков, однароднюєте їх вірників, людей руського роду. Так, хто є властно, векшым злом?!

Але позор, Ексцеленція, комуністи, і кідь по довшім часї, але спамятали ся. Коли ся опамятате Вы?

У своїм „Отвореній одповідї“ по братьскы радите брати приклад з нашы благореченых єпіскопів Павла і Василя, як і з нашого „родолюба“ Духновіча. Історія нашой церькви познать веце такых мен, з котрых мы береме приклад, котры нас посилнюють, укріпляють у вірї. Спомяну холем преосвященого і преподобного єпіскопа пряшівского Ґаґанця, котрый вєдно з Духновічом захранили наш народ перед тоталнов мадярізаціёв. Захранили нашых предків, а з нима захранили і нас, Вашыцх теперішнїх вірників, але не зато, жебы сьте нас латинізовали, а церьков руську і руськый народ зліквідовали. Ці уж і про Вас „руськый“, „руська церьков“ суть понятя пеёратівны?

Свої позіції крыєте за священицьку присягу. Довольте ся позвідати, высокопочітованый отче Екзархо: Ці то Они, Вашы попередници в близкій і далекій минулости, не знали, што є народне, а што церьковне? Ці то їх священицька присяга была інакша? Знали, безпохыбы, барз добрї знали, може іщі веце знали, як знаме мы. Але кідь радите нам, хотїв бы єм вірити, же і сам з них берете приклад. Но як позерам на Вашу роботу, на Ваш уряд, ани не биджу ани назнак того, што робив Духновіч. Наприклад: Духновіч хранив руську церьков і єй вірників, - Вы їх латинізуєте. Духновіч выдав „Книжіцю...“, жебы ся люд учів по руськы, а тым ся захранив од мадярізації, - Вы тот народ однароднюєте.  Духновіч чітав Євангеліє по церьковнословяньскы, чім проявляв свою почливость ку св. Кірілови і Мефодіёви, - Вы пропонуєте „зрозумітельнов речов ласки оглашовати Євангеліє“. Ці чітаня  Євангелія по церьковнославяньскы не было речов ласкы? За яку ласку скрывате свої умыслы Вы? Ці по Вас потопа? А де возьмете другого Духновіча, Ґаґанця, Ґойдіча, Гопка...

Отворена душа, отворена мысель... Але чоловік, раненый гріхом допущать ся чіну, котрый не є мотівованый лем ласков...

Павел МАСКАЛИК, Пряшів, 11. 5. 2007

Інтересна конференція на тему народа і церькви

2. аж 4. мая 2007 року в Пряшові з ініціатівы Інштітуту історії Філозофічной факулты Пряшівской універзіты у сполупраці з Євангелічно-теолоґічнов факулов Віденьской універзіты, Історічнов сполочностёв кралёвского міста Пряшів і Словеньсков історічнов сполочностёв при САН в Братїславі ся одбыла міджінародна научна конференція на тему церькви і єй впливу на формованя народной свідомости народів і народностей у Середнїй Европі (19. стор. – перша половина 20. стор.). Главным орґанізатором акції быв проф. ПгДр. Петер Шворц, к. н., котрый позвав до Пряшова  реномованых одборників-історіків ай споза граніцї, конкретно з Ракуська, Чеська, Польска, Мадярьска, Нїмецька, Руська, Україны. Участників конференції заінтересовав главно другый день проґраму, кідь доміновала  тема Вплив ґрекокатолицькой церькви на формованя народной свідомости Русинів в Угорьску (19. стор. - зачаток 20. стор.), але ай далшы тему, повязаны з впливом реліґії на політічный і културный жывот северовыходного Словеньска, респ. Підкарпатьской Руси.

Історія  народостного жывота Русинів, але і Словаків і каждого іншого народа, была все повязана з діятельностёв церькви, а в рядах народных будителїв все были народностно свідомы священици, котры ся анґажовали про свій народ, помагали розвивати ёго културу, освіту і язык – так конштатовали історіци, котры выступили на конференції. (Шкода, же на конференції не взяли участь представителї пряшівского ґрекокатолицького єіскопства, котрым бы тото конштатованя не было по волї, главно у связи з выголошінём  єпіскопа Монс. Яна Бабяка, котрый ся высловив, же священици не суть покликаны быти народныма будителями - позн. П. К.). В дісусії к прочітаным лекціям выступили ай нашы русиньскы актівісты ЮДр. Петро Крайняк і Петро Крайняк, мол., Михаіл Дронов і ін. Др. Крайняк указав главно на розвой русиньского руху по 1989 роцї, ожывіня народностой свідомости Русинів, але крітічно ся высловив односно позіції пряшівского єпіскопства  ку пожадавкам  русиньскых віруючіх, котре не хоче узнати їх право на поужываня материньского языка в літурґічных обрядах. Петро Крайняк, мол., в діскусії одшмарив тверджіня дакотрых лекторів о словеньскім поводї жытелїв сел і парохій в околіцї Пряшова  і крітічно указав  на прословеньскы тенденції в области выскуму ентіціты жытелїв северовыходного Словенська і спохыбнёваня їх русиньского коріня. Михаіл Дронов у своїм выступлїню ся заміряв на народностный жывот ґрекокатоликів у Празї в часї од 1918 до 1939 року, а главно чінность владыкы Василя Гопка в Чехах.

Як інформовав главный орґанізатор конференції Проф. Петер Шворц, прочітаны лекції конференції будуть опублікованы в зборнику лекцій і даныі нтересуючім ся штудентам. Пряшівска універзіта планує ай в будучности орґанізовати подобны конференції з тематіков церьковного і народностного жывота на Словеньску, а главно ай Русинів у рамках выскуму етніціты і конфесії на нашій теріторії.

Др. Петро КРАЙНЯК, Пряшів, 11. 5. 2007

Підпорую Отворене писмо Монс. М. Хаутурови

В Отворенім писмі Монс. Міланови Хаутурови з 11. марца 2007 выступають дві серьёзны інштітуції. За бывшу русиньску секцію Ґрекокатолицькой літурґічной комісії: о. Франтїшек Крайняк (Камюнка), о. Ярослав Поповець (Чірч), о. Мартін Костільник (Гунківцї). За Одїлїня русиньского языка і културы Інштітуту реґіоналных і народностных штудій Пряшівской універзіты: Доц. ПгДр. Василь Ябур, к. н., ПгДр. Анна Плїшкова, ПгД.

В Отворенім писмі преосвященному владыкови Міланови Хаутурови серьёзно і з повнов важностёв ся пише: „Церьковна верьхность бы мала честно признати, же до 1989 року быв од самой церьковной верьхности просаджованый словакізачный тренд.“ На нашы русиньскы села были насаджованы словеньскы плебаникы. А выслїдок є тот, же на дакотрых селах євангелія і апостолы ся чітають по словеньскы. Тото є тотална римокатолізація і словакізація.

На просьбу членів бывшой русиньской секції Ґрекокатолицькой літурґічной комісії, жебы доволив переложены церьковны книгы  послати до Ватікану, Преосващеный владыка Мілан Хаутур ся высловив: „До Рима не можуть іти переклады лем на „даякій говоровій речі“, з „неясныма правилами, жебы сьме не вышли насміх“.

Свого часу екзарха в радію говорив в язычію. Окрем іншого повів: „Єму з очей віпала солза.“ То што за „солза“?! Чом не слыза? Не є то насміх?

А на тім місцї хочу ся вернути кус до минулости:

Было то в лїтї. Я стою на краснобрідьскій автобусовій заставцї. Нетерпезливо чекам на автобус Стропків – Міджілабірці, бо требало ся мі дістати ся на лабірьску пошту іщі дообіда. Як запізню, треба чекати дас дві годины.

Долов бережком із старой ґрекокатолицькой парафії выходить на драгу якыйсь молодый пан. Іде до свого авта. Я скоренько підбіг і звідую ся, ці не іде до Міджілаборець.

„Гей, – одповів незнамый пан. – Сідайте.“

З Красного Броду до Лабірця драга автом тримать пять минут. За тых пять минут я встиг „высповідати“ незнамого пана. Што він за єден і де робить. Я ся дізнав, же незнамый пан є міджілабірьскым ґрекокатолицькым священиком. Я ся потїшыв і гварю: „То є добрї. Лем ідьте у ступляях нашых будителїв, пригортайте любов до свого знедоленого народу. Такыма были Духновіч, Павловіч, Кралицькый із сусіднёго села  Чабины, якый быв ігуменом мукачівского монастыря, Ставровскый-Попрадов, што спить вічным сном на чертіжняньскім цінтерю, в селї котрого до самой смерти быв парохом.“

Молоый священик, як мі ся здало, мило ся усмівав. Я ся розлучів, потис молодому священкови руку, зажелав му в ёго будительскій роботї много успіхів.

Лемже вышло шыло з мішка. Молодый пан превелебный тым часом до церькви завів гру на ґітарах.

О тім ся дізнав наставник ґрекокатолицькой церькви о. Др. Маріан Поташ і милого Міланка Хаутура одшыковав десь до глухого села на Снинщіну. Там молодый священик ся довго не огрів. Якась нечіста сила яковсь ракетовов быстротов молодого священика выстрілила аж до Рима. Там штудовав. По якімсь часї Мілан Хаутур, теперь уж як екзарха, ся вернув до Кошыць. Квіслінґів щедро одмінюють за зраду властного народа. Радить, „што треба, а што не треба“, жебы тотално зніщіти прадїдну віру Русинів і їх націоналность.

Протїв дырзости треба ся одважно поставити, покы не буде пізно!

Михайло ШМАЙДА, Красный Брід, 18. 4. 2007

Єпіскоп сыпав попіл на головы священиків

І так бы мож было назвати гомілію єпіскопа Монс. Яна Бабяка, СЄ, у Ґрекокатолицькім  катедралнім хрaмі святого Іоана Хрестителя в Пряшові, з котров выступив на Зеленый четверь (5. 4. 2007). Заміряв свою увагу на тему священства, евхарістії і зрадї Юды і Петра. Кідьже на літурґії были притомны вшыткы священици з пряшівской єпархії, ёго слова были заміряны на них. Апеловав на вызнам їх священицького высвячіня, одданю їх жывота Богу... і підкреслив: „Не сьте поволаны за народных будителїв... Сьте поволаны в Хрістовім руху служыти властну евхарістічну службу як покорну службу Хрістови і ёго церькви. Хто тото не похопив, змылив ся. Дармо носить священицькы ризы, під нима є штось інше, не служытель Хріста.“ Тото речіня єпіскопа Яна Бабяка, СЄ, мене заразило. Кібы єм могла, попросила бы єм ся чом. Кідь ся попозераме до історії і сучасности, праві русиньске етнікум ся голосить ку ґрекокатолицькій (і православній) церькви. Праві священици (єдина інтеліґенція в минулости) были тоты, котры вели людей нелем ку любви к Богу, але і ку їх народній ідентічности. Учили любити Бога, але і то, што народу дав – язык! Прошу ся, чом ся так гордо голосиме к одказу святого Кіріла і Мефодія, кідь...? Потім было марне снажіня ґрекокатольцького священика Алекасндра Духновіча, русиньского Штура, кідь єпіско завергує народне будительство у священстві. Не быв єпіскоп-мученик Петро Павел Ґойдіч тым, же сь ку Русинам голосив і прикладом, будителём почливости ку народу?... Хто має і надале утримовати язык і обряд тых,  котры ся ку ґрекокатолицькій вірї голосять, кідь не священици? Ґрекокатолицькы священици не суть векшинов і Русины? Нашто нам є потім церьковнославяньскый обряд, кідь счезнуть Русины, котры го оддавна практізовали? Гей, родич має быти тым, котрый дїтину научіть молити ся „Отче наш іже єси на небесіх...“, але священик має быти тым, хто го в тім утвердить, же є то правилне.

Мірослав ЛАЦОВА-ГУПЦЕЙ

(Prešovský večerník, 11. 4. 2007), Скоротив, переложыв і фото: А. З.

ІСТОРІЯ РУСИНІВ Є СПОЄНА З НАРОДНОСТНО УСВІДОМЛЕНЫМА СВЯЩЕНИКАМИ

Народным будителём ся чоловік не стає лем із властной волї

У связи зо статёв „Biskup sypal popol na hlavy kňazov“ (Єпіскоп сыпав попіл на головы священиків), котра была опублікована в єднім із недавных чісел „Prešovského večerníka“, є на місцї вопрос, ці є народностна анґажованость священиків у згодї з постулатами священика – покорно служыти Хрістови і ёго церькви, як то підкреслив у своїй гомілії на Зеленый четверь (5. 4. 2007) пряшівскый ґрекокатолицькый єпіскоп Монс. Ян Бабяк, СЄ, што є з ёго боку  жаданя правом. Авторка статї, редакторка Пряшівского вечернїка Мірослава Лацова-Гупцей зареаґовала але на ёго апел односно священиків своёй єпархії: „Не сьте поволаны быти народныма будителямь...“, кідь підкреслила, же праві ґрекокатолицькы русиньскы священици были в минулости тыма, котры вели народ нелем к любви ку Богу, але і народній ідентічности.

На тім місцї ю єдночасно хочу доповнити, же найвекша особность у тім напрямі – священик, народный будитель Русинів Александер Духновіч, похованый у кріптї Катедралного храму св. Іоана Хрестителя у Пряшові, певный час діяв як каноник пряшівского єпіскопства. Міг бы єм продовжовати цілым рядом священиків, русиньскых родолюбів, як наприклад Александер Павловіч, Еміл Кубек, Др. Николай Бескид, Юлій Ставровскый-Попрадов, Теодор Ройковіч, єпіскопы Осиф Ґаґанець, Павел Петро Ґойдіч, Василь Гопко і далшы, котры были пожегнанём про свій віруючій народ і вели го нелем ку Богу, але і културно го піднимали і шырили в ёго рядах освіту. Реліґія зістала про карпатьскых Русинів найважнішым аспектом їх жывота, стала ся сінонімом їх народностной ідентічности і віры.

Але ай історія народностного жывота Словаків є споєна зо священиками-народовцями, котры як першы припоминали і просаджовали ідентічность словеньского народа, ёго народностны права і жаданя і были кодіфікаторами словеньского списовного языка. Мена як Антон Бернолак, Ян Голлі, Ян Коллар, Андрей Сладковіч, Само Халупка, але і далшых народовцїв 19. стороча, знає каждый штудент із учебників словеньского языка і літературы, як і учебників історії.

Русины за послїднїх сімандцять років од нїчной револуції перешли періодом народного возроджіня. По часі скоро 40-річного адміністратівного заказу русиньской народности жадають свої народностны права, котры їм штат ґарантує і в Уставі СР і належны штатны орґаны їх решпектують. Было бы на шкоду дїла, кібы, парадоксно, з боку церькви спотыкали ся з непохопінём і перешкодами в розвитку своёй ідентічности і языка. В тім процесі суть народностно усвідомлены священици, выконуючі зодповідно свої духовны повинности, частёв свого народа, ку котрому ся голосять, служать ёго духовным потребам і зістають му вірны, причім суть вірны і свому посланю свяченика. Так, як то є акцептоване і оцінёване у священиків із рядів словеньского народа.

На марґо моёй статї хочу підкреслити іщі ёдну думку – народным будителём чоловік ся не стає лем з власной волї, ани ся сам за нёго не може проголошовати. О тім, хто ним є, вырішують люде, їх сімпатії і підпора тым, котры ся анґажують, роблять про добро, про розвиток ёго народной ідентічности, културы і языка. І на поли набоженьскім. Так, як нам дав приклад благореченый пряшівскый єпіскоп Павел Петро Ґойдіч, котрый ся голосив ку русинському народу, котрого слова з нагоды отворіня Ґрекокатолицькой руськой ґімназії у Пряшові 1936 року суть много говорячі: „Отворінём ґімназії даваме можность нашым віруючім, жебы ся їх дїточкы выховали в нашім набоженьскім і народностнім духу, жебы ся з них стали вірны дїти католицькой церькви, люмлячі свій підкарпатьскый народ...“ Бодай бы церьков мала веце в такім духу мыслячіх священиків. Без їх нароку стати ся народныма будителями.

Др. Петро КРАЙНЯК, Пряшів, 30. 4. 2007

Перед 80 роками высвятили Владыку Ґойдіча

Найвызнамніша особность в історії Ґрекокатолицькой церькви на Словеньску, благореченый єреёмученик Павел Петро Ґойдіч перед 80 роками, точно 25. марца 1927 року в Храмі св. Клімента у Римі, быв высвяченый за єпіскопа, намісто свого передходцї Діонізія Нярадія, єпіскопа крижевацького, повіреного адміністратора і про пряшівску єпархію.

Заховали ся фотоґрафії з тогдышнёго святочного приятя єпіскопа Ґойдіча в Пряшові, котре свідчіть нелем о церьковнім, але і сполоченьскім вызнамі ёго приходу на пряшівскый єпіскопскый престол.

З нагоды 80 років од ёго ёпіскопского высвячіня 23. – 25. марца 2007 року была Путь віруючіх до Рима, на котрій взяло участь коло 600 віруючіх і вышше 80 священиків. Вшыткы собі припомянули высвячіня єпіскопа Ґойдіча в Храмі св. Клімента, де Службу Божу одслужыв пряшівскый ґрекокатолицькый епарха Монс. Ян Бабяк, котру збогатив выступ Хору богословцїв  св. Романа Сладкопівця з Пряшова. Проповідь мав кардінасл Йозеф Томко. Мій погляд такый, же вгоднїшым проповідателём бы быв представитель выходной конкреґації, бо Владыка Ґойдіч быв достойным репрезентантом выходной церькви і обряду, быв василіаном і великым Русином.

Пряшівскы ґрекокатолицькы віруючі, але і далшы,  на єпіскопа-мученика Ґойдіча споминають з великов почливостёв і любвов. Він зістав сімболом вірности своїй церькви і народу.

Др. Петро КРАЙНЯК, Пряшів, 18. 4. 2007

60. річніця высвячіня єпіскопа ТгДр. Василя Гопка

11. мая буде 60 років од єпіскопского высвячіня ТгДр. Василя Гопка, благореченого мученика Ґрекокатолицькой церькви на Словеньску, помічного святящого єпіскопа Пряшівской ґрекокатолицькой єпархії. Ёго тїлесны остаткы покоять ся, вєдно з остатками  єпіскопа П. П. Ґойдіча, в пряшівскій катедралї св. Іоана Хрестителя.

Єпіскопске высвячіня прияв В. Гопко (1947) з рук єпіскопа П. П. Ґойдіча. В ёго єпіскопскім ербі были слова: „Жебы вшыткы єдно были“, котры наповнёвав прикладом єдности свого священицького жывота і ласкы ку Хрістови, к своїй ґрекокатолицькій церькви, к св. Отцёви, к своїм вірникам і русиньскому народу. Як професор теолоґії прививав  своїм учням любов і почливость ку кіріломефодьскому обряду і одказу. Із своїма вірниками быв в неперестаннім контактї нелем на Словеньску, але і на Мораві, і в Чехах, де часто путовав.

В памяти ґрекокатолицькых вірників і Русинів навсе зістане памятка на того архіпастыря, церьковного годностаря і народу вірного великого священика.

П. КРАЙНЯК, Пр